এট’মিক ঘড়ী! এইবাৰ ইছৰোৰ ঘড়ীয়ে নিয়ন্ত্ৰণ কৰিব ভাৰতৰ সময়! কিন্তু কি এই এট’মিক ঘড়ী?

যোৱা বছৰ ভাৰতীয় মহাকাশ গৱেষণা সংস্থাই ২জি নেভিগেচন উপগ্ৰহৰ জৰিয়তে মহাকাশলৈ নিজাকৈ ‘ৰুবিডিয়াম এটমিক ঘড়ী’ প্ৰেৰণ কৰিছিল। বৰ্তমান ভাৰতীয় কম্পিউটাৰত সময় আমেৰিকাৰ নেটৱৰ্ক টাইম প্ৰট’কলৰ দ্বাৰা নিয়ন্ত্ৰিত হয়। আগতে মাত্ৰ চাৰিটা মহাকাশ সংস্থাৰ নিজাকৈ পাৰমাণৱিক ঘড়ী আছিল। সেই তালিকাত ইছৰো পঞ্চম স্থানত আছে।

ইছৰোৱে ভাৰতৰ আঞ্চলিক নেভিগেচন উপগ্ৰহ ব্যৱস্থা, ভাৰতীয় আঞ্চলিক নেভিগেচন উপগ্ৰহ ব্যৱস্থা (আই আৰ এন এছ এছ) বা নবিকত ব্যৱহাৰৰ বাবে এই নিউক প্ৰস্তুত কৰিছিল। কাৰ্গিল যুদ্ধৰ সময়ত আমেৰিকা চৰকাৰে ভাৰতক ‘জিপিএছ’ বা ‘গ্ল’বেল পজিচনিং চিষ্টেম’ ব্যৱহাৰ কৰিবলৈ অস্বীকাৰ কৰাৰ পিছত ভাৰতে এই পাৰমাণৱিক ঘড়ীটো বিকশিত কৰাৰ সিদ্ধান্ত লয়।

‘নৱিক’ৰ অংশ হিচাপে ২০১৩ চনৰ পৰা ২০২৩ চনৰ ভিতৰত ৯টা উপগ্ৰহ উৎক্ষেপণ কৰা হৈছে। আমেৰিকাৰ জিপিএছ ব্যৱস্থাৰ বিকল্প হিচাপে ভাৰতে মুকলি কৰিলে ‘নভিক’। চৰকাৰে ১৫ বছৰ পূৰ্বে ১৪২০ কোটি টকা ব্যয় সাপেক্ষে এই প্ৰকল্পটো অনুমোদন জনাইছিল। ‘নেভিগেটৰ’ৰ জৰিয়তে ভাৰত উপমহাদেশৰ ভূখণ্ড আৰু ভাৰতৰ উপকূলৰ সিপাৰে ১৫০০ কিলোমিটাৰ দৈৰ্ঘ্যৰ জলভাগৰ অৱস্থান নিৰ্ণয় কৰা হ’ব।

২০১৩ চনৰ পৰা ২০২৩ চনৰ ভিতৰত নভিক প্ৰকল্পৰ অধীনত উৎক্ষেপণ কৰা ৯টা উপগ্ৰহৰ প্ৰতিটোতে ৰুবিডিয়াম ঘড়ী আছে। কিন্তু সকলোবোৰ আমদানি কৰা হয়। থলুৱা ৰুবিডিয়াম ঘড়ীটো যোৱা বছৰৰ মে’ মাহত দশম আৰু শেষ দিশগত উপগ্ৰহৰ দ্বাৰা মহাকাশলৈ প্ৰেৰণ কৰা হৈছিল।

কিন্তু এই পাৰমাণৱিক ঘড়ীটো কি? পৰমাণু ঘড়ী হৈছে আটাইতকৈ নিখুঁত সময় দেখুওৱা ঘড়ী। পাৰমাণৱিক ঘড়ীয়ে চেকেণ্ডৰ এক কোটি ভাগলৈকে সময় সঠিকভাৱে প্ৰদৰ্শন কৰিব পাৰে। ৰুবিডিয়াম ঘড়ীয়ে ঘড়ীটোত ব্যৱহৃত পৰমাণুৰ বিশেষ কম্পাঙ্ক চাই সময় ৰাখে। পৰমাণু আৰু ইলেক্ট্ৰনে বিভিন্ন মাত্ৰাৰ শক্তি কঢ়িয়াই লৈ ফুৰে। যেতিয়া কোনো ইলেক্ট্ৰন উত্তেজিত হয় বা অধিক শক্তি লাভ কৰে তেতিয়া ই বেলেগ কক্ষপথলৈ গতি কৰে। পাৰমাণৱিক ঘড়ীত বিদ্যুৎচুম্বকীয় বিকিৰণৰ নিৰ্দিষ্ট কম্পাঙ্ক ব্যৱহাৰ কৰি এই কাম কৰা হয়।

কিন্তু দিশ বিচাৰি উলিওৱা উপগ্ৰহবোৰক পৰমাণু ঘড়ীৰ প্ৰয়োজন কিয়? দিশ বিচাৰি উলিওৱা উপগ্ৰহে দিশ আৰু দূৰত্ব নিৰ্ধাৰণ কৰে। সেই দূৰত্ব সঠিকভাৱে নিৰ্ণয় কৰিবলৈ পাৰমাণৱিক ঘড়ীৰ প্ৰয়োজন। বিভিন্ন কক্ষপথত আৰু বিভিন্ন স্থানত থকা বিভিন্ন উপগ্ৰহৰ মাজত থকা সময়ৰ পাৰ্থক্যৰ সহায়ত পৃথিৱীৰ অৱস্থান নিৰ্ণয় কৰা হয়। সেইবাবেই সঠিক সময় জোখাৰ প্ৰয়োজন আছে।

এই দিশ বিচাৰি উলিওৱা উপগ্ৰহবোৰে স্ফটিক ঘড়ীও কঢ়িয়াই লৈ ফুৰে, যাৰ সহায়ত সাধাৰণ সময় ক’ব পাৰি, কিন্তু পাৰমাণৱিক ঘড়ীৰ দৰে সঠিক তথ্য প্ৰদান নকৰে। আটাইতকৈ জনপ্ৰিয় আৰু বহুলভাৱে ব্যৱহৃত পাৰমাণৱিক ঘড়ীত চেজিয়ামৰ পৰমাণু ব্যৱহাৰ কৰা হয়। কিন্তু ইছৰোৰ পাৰমাণৱিক ঘড়ীত ৰুবিডিয়াম পৰমাণু ব্যৱহাৰ কৰা হয়।

ইয়াৰ পূৰ্বে ইছৰোৰ উপগ্ৰহত ইউৰোপীয় কোম্পানী এষ্ট্ৰিয়ামৰ পৰা আমদানি কৰা পাৰমাণৱিক ঘড়ী ব্যৱহাৰ কৰা হৈছিল। প্ৰথম সাতটা নবিক উপগ্ৰহৰ প্ৰতিটোতে তিনিটাকৈ ৰুবিডিয়াম ঘড়ী আছিল। পিছত দেখা গ’ল যে ২১টা পাৰমাণৱিক ঘড়ীৰ ভিতৰত ৯টাত বিসংগতি আছে। ফলত পৰৱৰ্তী দুটা উপগ্ৰহলৈ চাৰিটা পৰমাণু ঘড়ী প্ৰেৰণ কৰা হ’ল। ১০ তাৰিখে ভাৰতে নিজাকৈ ৰুবিডিয়াম ঘড়ী পঠালে।