এজন অভিযন্তাৰ দুঃসাহসিক কাৰ্য, ৰক্ষা কৰিছিল ৬৫জন শ্ৰমিকক! অক্ষয় কুমাৰৰ নতুন ছৱিত দেখা যাব এটা কয়লাখনিৰ কাহিনী

১৬ নৱেম্বৰৰ পুৱতি নিশা ৰাণীগঞ্জৰ মহাবীৰ খনিত আবদ্ধ হৈ থকা ৬৫ জন শ্ৰমিকক এক নতুন ৰূপত জীৱিত অৱস্থাত উদ্ধাৰ কৰা হয়। যশৱন্ত আছিল এই অভিযানৰ অধিনায়ক।

১৯৮৯ চনৰ ৰাণীগঞ্জত সংঘটিত ঘটনাৰ ৩৪ বছৰ পাৰ হৈ গ’ল। এইবাৰ অক্ষয় কুমাৰৰ জৰিয়তে পৰ্দালৈ ঘূৰি আহিছে  ঘটনাটো। ‘মিছন ৰাণীগঞ্জ’ নামৰ ছবিখনে অক্টোবৰ মাহৰ প্ৰথম সপ্তাহত দেশৰ বিভিন্ন ছবিগৃহত মুক্তি লাভ কৰাৰ কথা।

ছবিখনত যশৱন্তৰ চৰিত্ৰত অভিনয় কৰিছে অক্ষয়ে।  এই ছবিখন মূলতঃ ৰাণীগঞ্জ-আছানছল-দুৰ্গাপুৰ কয়লা অঞ্চলত শ্বুটিং কৰা হৈছিল।

কিন্তু ১৯৮৯ চনৰ নৱেম্বৰ মাহত মহাবীৰ কয়লা খনিত সঠিকভাৱে কি হৈছিল সেয়া এতিয়াও বহুতৰে অজ্ঞাত। যদিও সেই স্মৃতি ৰাণীগঞ্জৰ বহু মানুহৰ মনত সতেজ।

১১ নৱেম্বৰত গভীৰ নিশা মহাবীৰ খনিৰ ২১ আৰু ৪২ নং ছেকচনত চলি আছিল কয়লা খননৰ কাম। খনিৰ পৰা কেইবাজনো শ্ৰমিক উঠি আহিছিল যদিও ২১ নম্বৰত ৬১ জন আৰু ৪১ নম্বৰত ১০ জন শ্ৰমিকে কাম কৰি আছিল। খনিৰ পৰা সকলো উঠি আহিছে বুলি ভাবি খনিটোত প্ৰক্ৰিয়া অনুযায়ীয়েই বিস্ফোৰণ ঘটাবলৈ লোৱা হয়। আৰু সেয়াই হৈছে মূল দুৰ্ঘটনাৰ কাৰণ। বিস্ফোৰণৰ ফলত খনিৰ বেৰ ফাটি যায়। ব্ৰিটিছ যুগৰ সেই দেৱালখনৰ কাষতে আছিল পুৰণি খনিৰ পৰা জমা হৈ থকা পানী৷

পুৰণি খনিৰ দেৱাল ফাটি মহাবীৰ খনিটোত প্ৰৱেশ কৰিছিল প্ৰায় ১১ লাখ গেলন পানী। যদিও প্ৰায় ২০০ জন লোক ওপৰলৈ আহিছিল, তথাপিও খনিৰ ভিতৰত আবদ্ধ হৈ আছিল ৭১ জন শ্ৰমিক। ইয়াৰে ৬ জন পানীয়ে উটুৱাই লৈ যায়। পিছত তেওঁলোকৰ মৃতদেহ উদ্ধাৰ কৰা হয়।

বাকী ৬৫ জনে কিছু আশ্ৰয় লৈ খনিৰ ভিতৰৰ ওখ ঠাইলৈ গৈ নিজৰ প্ৰাণ ৰক্ষা কৰে। ইফালে খনিৰ ভিতৰৰ বিদ্যুৎ যোগান বন্ধ হৈ পৰে। এনে পৰিস্থিতি আছিল যে খনিকৰসকলে তেওঁলোকৰ কাষত কোন থিয় হৈ আছে সেইটোও বুজিব পৰা নাছিল। আন্ধাৰত ইজনে সিজনক ধৰি থিয় হৈ থাকিল। খনিটোৰ ভিতৰত আবদ্ধ হৈ পৰে ৬৫ জন শ্ৰমিক। মৃত্যুৰ চিন্তাইও বহুতকে গ্ৰাস কৰে। 

আন্ধাৰত হুলস্থুল কৰি সিহঁতে কোনোমতে খনিৰ ভিতৰৰ টেলিফোনটোৰ ওচৰ পাইছিলগৈ। সেই ফোনটোৰ সহায়ত তেওঁলোকে কৰ্তৃপক্ষক কেনেবাকৈ অৱগত কৰিলে যে তেওঁলোক আবদ্ধ হৈ আছে। ইচিএলৰ দক্ষ বিষয়াসকলে কেইটামান মুহূৰ্তৰ ভিতৰতে সেই ৬৫ জন শ্ৰমিক মাটিৰ তলত ক’ত আবদ্ধ হৈ আছে ঠিক সেই কথা উপলব্ধি কৰিলে। মাটিৰ পৰা ঠাইখন সঠিকভাৱে বিচাৰি পায়।

ইয়াৰ পিছতে কেইবা ঘন্টা খনিৰ ভিতৰতে থাকিব লগা হৈছিল ৬৫ জন শ্ৰমিক। ১৩ নৱেম্বৰত খনিটোত প্ৰথমটো ব’ৰ হোল খনন কৰা হৈছিল। ইয়াৰ লগে লগে ইচিএলৰ বছসকলে শ্ৰমিকৰ লগত যোগাযোগ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰিলে। খাদ্য আৰু পানী পঠিওৱা হয়। ধানবাদৰ পৰাও বিশেষ উদ্ধাৰকাৰী দল মাতি অনা হয়।

কিন্তু খনিটোত পানী জমা হোৱাৰ লগতে বিদ্যুৎ যোগান বিচ্ছিন্ন হোৱাৰ বাবে আৱদ্ধ শ্ৰমিকসকলক কেনেদৰে উদ্ধাৰ কৰা হ’ব তাক লৈ সন্দেহ প্ৰকাশ কৰিছে ইচিএলৰ বিষয়াসকলে। আনহাতে, খনিসমূহত আবদ্ধ হৈ থকা শ্ৰমিকসকলৰ পৰিয়ালেও প্ৰতিবাদ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে। তেতিয়াই খনিকৰৰ ত্ৰাণকৰ্তা হিচাপে আগবাঢ়ি আহিল মুখ্য খনি অভিযন্তা যশৱন্ত।

যশৱন্তই লক্ষ্য কৰে যে ব’ৰ ফুটাটোৰে কেপচুলৰ দৰে কিবা এটা সুমুৱাই শ্ৰমিকসকলক উদ্ধাৰ কৰা সম্ভৱ। একেদৰে ইচিএলৰ কুলটিৰ নিয়ামতপুৰ কৰ্মশালাত ১৪ নৱেম্বৰত লোহাৰ চাদৰেৰে ক্ষীপ্ৰতাৰে মানুহৰ শৰীৰৰ সম আকাৰৰ কেপচুল তৈয়াৰ কৰা হৈছিল। ইয়াৰ পিছত ১৯৮৯ চনৰ ১৫ নৱেম্বৰত যশৱন্ত আৰু তেওঁৰ সহযোগীসকলে আৱদ্ধ শ্ৰমিকসকলক উদ্ধাৰৰ বাবে নিশাটোৰ ভিতৰতে যুঁজিবলৈ আৰম্ভ কৰে।

১৫ নৱেম্বৰৰ নিশাৰ পৰা ৰাণীগঞ্জৰ নাৰায়ণকুডী অঞ্চলত হাজাৰ হাজাৰ লোকৰ সমাগম হ’বলৈ ধৰিলে। কেপচুলটো বনালেও খনিৰ তলত কোন নামিব? বহুতে কেপচুলটো ব’ৰ ফুটাত আবদ্ধ হৈ পৰিব পাৰে বুলি ভয় কৰি তললৈ নামিবলৈ অস্বীকাৰ কৰিলে। খনিৰ ভিতৰত বিপজ্জনক গেছৰ আশংকাও সৃষ্টি হৈছিল। তেতিয়া যশৱন্তই সিদ্ধান্ত ল’লে, তেওঁ নিজেই নামিব। বণ্ডত চহী কৰি কেপচুলত নামি গ’ল।

যশৱন্তৰ প্ৰচেষ্টাত ৬৫ জন শ্ৰমিক এজন এজনকৈ ওপৰলৈ আহিবলৈ সক্ষম হৈছিল। যশৱন্ত নিজেই ১৬ নৱেম্বৰৰ পুৱা সকলোকে উদ্ধাৰ কৰি ওপৰলৈ আহিছিল। এই খবৰ পোহৰলৈ অহাৰ পিছত সমগ্ৰ দেশতে হুলস্থুলৰ সৃষ্টি হয়। পশ্চিম বংগৰ তেতিয়াৰ মুখ্যমন্ত্ৰী জ্যোতি বসুৱে আহি যশৱন্তক অভিনন্দন জনায়। পৰৱৰ্তী সময়ত ৰাষ্ট্ৰপতি ভেংকটাৰমণেও তেওঁক শ্ৰেষ্ঠ জীৱন ৰক্ষাকাৰী পদক বঁটাৰে সন্মানিত কৰে। কিন্তু সেই দুৰ্ঘটনাৰ পিছৰে পৰা মহাবীৰ খনিৰ উৎপাদন বন্ধ হৈ আছে৷

১৯৩৯ চনৰ ২২ নৱেম্বৰত পঞ্জাৱৰ অমৃতসৰত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল যশৱন্তই। ২০১৯ চনৰ ২৬ নৱেম্বৰত পঞ্জাৱত হৃদৰোগৰ বাবে তেওঁৰ মৃত্যু হয়। তেওঁৰ কাহিনীৰেই ‘মিছন ৰাণীগঞ্জ’ৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছে৷ অক্ষয়ৰ উপৰিও ছবিখনত অভিনয় কৰিছে অভিনেত্ৰী পৰিনীতি চোপ্ৰাই। যশৱন্তৰ পত্নীৰ চৰিত্ৰত অভিনয় কৰিছিল। ছবিখনৰ পৰিচালক টিনু সুৰেশ দেশাই।

কলিয়াৰীৰ জেনেৰেল মেনেজাৰ অনিলকুমাৰ সিনহাৰ অনুমতি সাপেক্ষে ছবিখনত খনিৰ শ্ৰমিকসকলেও অভিনয় কৰিছিল। বনছাৰা হাস্পতালত চিকিৎসকৰ অভিনয় কৰিছে তেওঁলোকে। ছবিখনৰ মুক্তিৰ বাবে সকলোৱে আগ্ৰহেৰে অপেক্ষা কৰি আছে।