বিক্ৰম সাৰাভাইৰ পৰা ছিবান-সোমনাথলৈকে! ইছৰো-ৰ অধ্যক্ষ হিচাপে বৰ্তমানলৈকে বহিছে দেশৰ ১০জনকৈ বিজ্ঞানী, কোন তেওঁলোক?

১৯৬২ চনত ভাৰত চৰকাৰে ‘ইণ্ডিয়ান নেচনেল কমিটি ফৰ স্পেচ ৰিচাৰ্চ’ (INCOSPAR) গঠন কৰে। এই সংগঠনটো আছিল বিক্ৰম সাৰাভাইৰ মগজুৰ সৃষ্টি। তেওঁৰ পৰামৰ্শ অনুসৰি ইনক’স্পাৰৰ সৃষ্টি হৈছিল।

১৯৬৯ চনৰ ১৫ আগষ্টত INCOSPAR বাতিল কৰি ISRO গঠন কৰা হয়। কেন্দ্ৰৰ অধীনত মহাকাশ বিভাগ (DOS) সৃষ্টি কৰা হয়। ইছৰোক সেই মহাকাশ বিভাগৰ অধীনলৈ অনা হৈছিল।

ইছৰোৰ মুখ্য কাৰ্যালয় বাংগালুৰুত। কিন্তু ইয়াৰ কাৰ্যকলাপ বিভিন্ন চহৰৰ বিভিন্ন কেন্দ্ৰত বিয়পি পৰিছে। তিৰুৱানন্তপুৰমৰ বিক্ৰম সাৰাভাই মহাকাশ কেন্দ্ৰত উৎক্ষেপণ বাহন নিৰ্মাণ কৰা হয়। বেংগালুৰুৰ ইউ আৰ ৰাও চেটেলাইট চেণ্টাৰত এই উপগ্ৰহটোৰ ডিজাইন কৰা হৈছে। শ্ৰীহৰিকোটাৰ সতীশ ধৱন মহাকাশ কেন্দ্ৰত নিৰ্মাণ কৰা হয়। তাৰ পৰাই মহাকাশলৈ উপগ্ৰহ প্ৰেৰণ কৰা হয়।

চেয়াৰমেন হৈছে ইছৰোৰ মুৰব্বী। কেন্দ্ৰীয় সম্পাদকৰ পদ পালে। ইয়াৰ উপৰিও তেওঁ কেন্দ্ৰৰ মহাকাশ বিভাগত গুৰুত্বপূৰ্ণ পদবীত অধিষ্ঠিত। এই বিভাগটো পোনপটীয়াকৈ প্ৰধানমন্ত্ৰীৰ অধীনত।

১৯৬৩ চনৰ পৰা ভাৰতীয় মহাকাশ গৱেষণা কেন্দ্ৰৰ শীৰ্ষত বহি আছে ১০ জন বিজ্ঞানী। বৰ্তমান এছ সোমনাথ ইছৰোৰ অধ্যক্ষ।

বিক্ৰম সাৰাভাই ১৯৬৩ চনৰ পৰা ১৯৭২ চনলৈ ইছৰোৰ মুৰব্বী আছিল। তেওঁক দেশৰ মহাকাশ গৱেষণাৰ পিতৃ বুলি কোৱা হয়। কেম্ব্ৰিজ বিশ্ববিদ্যালয়ত অধ্যয়ন সমাপ্ত কৰি সাৰাভাই ভাৰতলৈ উভতি আহি ১৯৪৭ চনত আহমেদাবাদত শাৰীৰিক গৱেষণা পৰীক্ষাগাৰ স্থাপন কৰে।

চাৰাভাইয়ে আহমেদাবাদৰ একাংশ ব্যৱসায়ীৰ সৈতে ভাৰতীয় ব্যৱস্থাপনা প্ৰতিষ্ঠানৰ সৃষ্টি কৰে। তেওঁ থিৰুঅনন্তপুৰমত বিক্ৰম সাৰাভাই মহাকাশ কেন্দ্ৰ, কল্পকমত ফাষ্টাৰ ব্ৰীডাৰ টেষ্ট ৰিয়েক্টৰ নিৰ্মাণ কৰিছিল। তেওঁ পাৰমাণৱিক শক্তি আয়োগৰ অধ্যক্ষও আছিল।

১৯৫৭ চনত ৰাছিয়াই স্পুটনিক উপগ্ৰহ মহাকাশলৈ প্ৰেৰণ কৰে। ইয়াৰ কিছু সময়ৰ পাছতে সাৰাভাইয়ে ভাৰত চৰকাৰক মহাকাশ গৱেষণা কেন্দ্ৰ স্থাপনৰ প্ৰয়োজনীয়তাৰ বিষয়ে পতিয়ন নিয়াইছিল। শেষত সেই কামত তেওঁ সফল হ’ল। ইছৰো প্ৰতিষ্ঠাত তেওঁৰ কাষত আছিল ভাৰতীয় পাৰমাণৱিক বিজ্ঞান প্ৰকল্পৰ পিতৃ বুলি কোৱা হোমী জাহাংগীৰ ভৱ।

১৯৭২ চনৰ জানুৱাৰীৰ পৰা ছেপ্টেম্বৰ মাহলৈকে ইছৰোৰ অধ্যক্ষ আছিল এম জি কে মেনন। মহাজাগতিক ৰশ্মি আৰু কণা পদাৰ্থ বিজ্ঞানৰ কামৰ বাবে তেওঁক আজিও স্মৰণ কৰা হয়।

সতীশ ধাৱান ১৯৭২ চনৰ পৰা ১৯৮৪ চনলৈ ইছৰোৰ অধ্যক্ষ আছিল। মেৰু উপগ্ৰহ উৎক্ষেপণ বাহন (পিএছএলভি) আৰু ৰাষ্ট্ৰীয় উপগ্ৰহ (আইএনএছএটি)ৰ ডিজাইন আৰু উৎক্ষেপণত তেওঁ গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। সতীশৰ জন্ম হৈছিল শ্ৰীনগৰত। ভাৰত আৰু আমেৰিকাত অধ্যয়ন। তেওঁ বেংগালুৰুৰ ভাৰতীয় বিজ্ঞান প্ৰতিষ্ঠানৰ অধ্যাপক আছিল। ২০০২ চনত তেওঁৰ মৃত্যুৰ পিছত অন্ধ্ৰ প্ৰদেশৰ শ্ৰীহৰিকোটাত থকা ভাৰতীয় উপগ্ৰহ উৎক্ষেপণ কেন্দ্ৰৰ নাম তেওঁৰ নামেৰে নামাকৰণ কৰা হয়।

সতীশৰ পিছত উডুপি ৰামচন্দ্ৰ ৰাও ইছৰোৰ অধ্যক্ষ হয়। ১৯৮৪ চনৰ পৰা ১৯৯৪ চনলৈকে তেওঁ সেই পদত আছিল। ১৯৭৫ চনত ভাৰতৰ প্ৰথম উপগ্ৰহ ‘আৰ্যভট্ট’ৰ ডিজাইনৰ ক্ষেত্ৰত তেওঁৰ ভূমিকা আছিল যথেষ্ট।

কৃষ্ণস্বামী কস্তুৰীৰংগন ১৯৯৪ চনৰ পৰা ২০০৩ চনলৈ ইছৰোৰ অধ্যক্ষ আছিল। পৃথিৱীৰ নিৰীক্ষণৰ বাবে ভাৰতে পৰীক্ষামূলকভাৱে ভাস্কৰ-১ আৰু ভাস্কৰ-২ নিৰ্মাণ কৰিছিল। কস্তুৰীৰংগন সেই প্ৰকল্পৰ পৰিচালক আছিল। কস্তুৰীৰংগন ইছৰোৰ অধ্যক্ষ হৈ থকাৰ সময়ত ভাৰতে PSLV AB GSLV সফলতাৰে আৰম্ভ কৰিছিল।

জি মাধৱন নাইৰ ২০০৩ চনৰ পৰা ২০০৯ চনলৈ ইছৰোৰ অধ্যক্ষ আছিল। তেওঁৰ কাৰ্যকালত চন্দ্ৰযান-১ উৎক্ষেপণ কৰা হৈছিল। মাধৱনৰ অধ্যক্ষ হিচাপে থকা ছবছৰীয়া কাৰ্যকালত ইছৰ’ই ২৫টা সফল অভিযান চলাইছিল।

২০০৯ চনৰ পৰা ২০১৪ চনলৈ ইছৰোৰ অধ্যক্ষ আছিল কে ৰাধাকৃষ্ণন। তেওঁৰ কাৰ্যকালত ইছৰ’ই মংগল গ্ৰহ অভিযান পঠিয়াইছিল। ইয়াৰ পূৰ্বে ভাৰতীয় মহাকাশ গৱেষণা সংস্থাই আন কোনো গ্ৰহ ভ্ৰমণ কৰা নাই।

২০১৫ চনৰ পৰা ২০১৮ চনলৈকে ইছৰোৰ অধ্যক্ষ আছিল এ এছ কিৰণ কুমাৰ। চন্দ্ৰযান-১ আৰু মংগল অভিযানত কুমাৰে গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা পালন কৰিছিল। তেওঁৰ চকুত ভাৰতৰ ৰাষ্ট্ৰীয় আঞ্চলিক নেভিগেচন চিষ্টেম বিকশিত কৰা হৈছিল।

২০১৮ চনৰ পৰা ২০২২ চনলৈকে ইছৰোৰ অধ্যক্ষ আছিল কে ছিবান। মহাকাশলৈ মানুহ পঠিয়াবলৈ ভাৰতৰ প্ৰচেষ্টা তেওঁৰ কাৰ্যকালৰ পৰাই আৰম্ভ হৈছিল। তেওঁৰ তত্বাৱধানত চন্দ্ৰযান-২ চন্দ্ৰলৈ প্ৰেৰণ কৰা হৈছিল। কিন্তু এই অভিযান আংশিকভাৱে সফল নহ’ল।

২০২২ চনৰ জানুৱাৰী মাহত ইছৰোৰ অধ্যক্ষ হিচাপে নিযুক্তি দিয়া হৈছিল এছ সোমনাথ। তেওঁক কেবিনেটৰ নিযুক্তি সমিতি (এচিচি)য়ে নিযুক্তি দিয়ে। তেওঁৰ নেতৃত্বত চন্দ্ৰযান-৩ সফলতাৰে চন্দ্ৰত অৱতৰণ কৰে।