প্লাষ্টিকৰ বিকল্প! বিভিন্ন কৃষিভিত্তিক সামগ্ৰীৰে ইক’-ফ্ৰেণ্ডলী প্লাষ্টিক নিৰ্মাণত বিশেষ পদক্ষেপ গ্ৰহণ গুৱাহাটী আইআইটিৰ

ডিজিটেল ডেস্ক : সভ্যতাৰ উৎকৃষ্টতাৰ বাবে প্ৰকৃতি-পৰিৱেশ অহৰহ ধ্বংস হৈ আহিছে। এনেকৈয়ে এই ধ্বংসযজ্ঞ চলি থাকিলে আমাৰ পৃথিৱীখন এদিন বসবাসৰ অনুপযোগী হৈ পৰিব। গতিকে মানুহে পৃথিৱীত সুস্থভাৱে জীয়াই থাকিবলৈ বেলেগ ধৰণে চিন্তা-চৰ্চা অব্যাহত ৰাখিছে। বিজ্ঞানী, পৰিৱেশবিদ আৰু গৱেষকসকলে প্ৰয়োজনীয় সামগ্ৰী উৎপাদন কৰি পৰিৱেশ সুস্থ কৰি ৰাখিবলৈ সংগ্ৰাম অব্যাহত ৰাখিছে। মাটিৰ লগত সহজে মিহলি হৈ পৰা বিভিন্ন কৃষিজাত সামগ্ৰীৰ পৰা প্লাষ্টিকৰ আৱিষ্কাৰ ইয়াৰ এটা অংশ।

 ভাৰতৰ এখন ৰাজ্য অসমৰ ৰাজধানী গুৱাহাটীৰ ইণ্ডিয়ান ইনষ্টিটিউট অৱ টেকন’লজিৰ চেণ্টাৰ ফৰ ছাষ্টেনেবল পলিমাৰে বাঁহ, ভাতৰ মাৰ, কুঁহিয়াৰৰ আঁহ আদি সামগ্ৰীৰ পৰা এচিডলৈ ৰূপান্তৰিত কৰি প্লাষ্টিক তৈয়াৰ কৰা হয়। ৰেংকিঙৰ ক্ষেত্ৰত ভাৰতত ২য় আৰু বিশ্বৰ ৩৭ নম্বৰ স্থানত থকা এই প্ৰকল্পৰ সমন্বয়ক অধ্যাপক বিমল কাটিয়াৰে দাবী কৰে যে দক্ষিণ এছিয়াত এই প্ৰযুক্তি প্ৰথম।

 তেওঁ ভাৰত ভ্ৰমণলৈ অহা সাংবাদিকসকলৰ প্ৰতিনিধি দলটোক এই প্ৰকল্পৰ বিষয়ে কয়, জৈৱ-বিঘ্নিত পলিমাৰৰ ক্ষেত্ৰ পৰ্যায়ৰ সামগ্ৰী হৈছে বাঁহ। এই বাঁহৰ পৰা উদ্ভিদৰ মাজেৰে একপ্ৰকাৰৰ ৰাসায়নিক পদাৰ্থ আহে। উপ-উৎপাদন হিচাপে পোৱা সেই ৰাসায়নিক পদাৰ্থৰ পৰা আমি শৃংখলাবদ্ধ ৰাসায়নিক পদাৰ্থ পাওঁ আৰু তেওঁলোকৰ পৰা অৱশেষত কেপ্ৰ’লেক্টন পোৱা যায়। এই কেপ্ৰ’লেক্টন পলিমাৰাইজ কৰাৰ পাছত আমি এই জৈৱ-বিঘ্নিত প্লাষ্টিকটো পাওঁ।

 কিন্তু কেৱল সকলো ধৰণৰ জৈৱ-বিঘ্নিত প্লাষ্টিক বাঁহৰ পৰা তৈয়াৰ কৰা নহয়। আন সামগ্ৰীৰ পৰাও বনাব পাৰি। যেনে-ইয়াত দেখা পোৱা পাতল প্লাষ্টিক ষ্টাৰচ (ৰাইচ ষ্টাৰচ)ৰ পৰা তৈয়াৰ কৰা হৈছে। ষ্টাৰচক লেক্টিক এচিডৰ দৰে ৰাসায়নিক পদাৰ্থলৈ ৰূপান্তৰিত কৰি ইয়াক তৈয়াৰ কৰা হয়।'

 পলিমাৰ সংশ্লেষণ আৰু পলিমাৰ বিভাগৰ এই অধ্যাপকজনে কয় যে যেতিয়া আমি এই প্লাষ্টিকটোৰ ব্যৱহাৰিক জীৱনৰ শেষত পেলাই দিম, তেতিয়া ৯০ শতাংশ কাৰ্বন কাৰ্বন ডাই অক্সাইডলৈ অৱক্ষয় হ’ব। মাটিত শোষিত হ’বলৈ সৰ্বাধিক ১৮০দিন সময় লাগিব। আমি সাধাৰণতে ব্যৱহাৰ কৰা প্লাষ্টিক মাটিৰ লগত মিহলি হ’বলৈ তিনিৰ পৰা চাৰিশ বছৰ সময় লাগে। কিন্তু যেতিয়া জৈৱ-বিঘ্নিত প্লাষ্টিক মাটিত পেলাই দিয়া হয় তেতিয়া ই মাটিৰ লগত মিহলি হৈ ঊৰ্বৰতা বৃদ্ধি কৰি মাটিত কাৰ্বন যোগান ধৰে। তেওঁ আৰু কয় যে ভাৰত আৰু দক্ষিণ এছিয়াত ই নতুন। বৰ্তমান আমাৰ প্লেটৰ উৎপাদন ক্ষমতা প্ৰতিদিনে ১০০ কিলোগ্ৰাম।

 আই আই টি গুৱাহাটীৰ গৱেষক পণ্ডিত কান্না মণ্ডলে জনোৱা মতে ‘বায়’ডিগ্ৰেডেবল পলিমাৰ আমাৰ প্ৰতিষ্ঠানৰ মূল গৱেষণাৰ বিষয়। ইয়াক ব্যৱহাৰ কৰি প্ৰাকৃতিকভাৱে মাটিৰ লগত মিহলি হৈ কোনো ধৰণৰ প্ৰদূষণকাৰী পদাৰ্থ উৎপন্ন নহয়। পৰিৱেশ প্ৰদূষণৰ উপৰি ব্যৱসায়িক পলিমাৰ ব্যৱহাৰ কৰি মানৱ জাতিৰো ক্ষতি হৈছে। সেইবাবেই আমাৰ সংস্থাই বাণিজ্যিক পলিমাৰৰ ঠাইত জৈৱ-বিঘ্নিত পলিমাৰ ব্যৱহাৰ কৰি এখোঁজ আগুৱাই যোৱাৰ চেষ্টা অব্যাহত ৰাখিছে।’

 তেওঁ লগতে কয় যে বহুদিনৰ গৱেষণাৰ অন্তত আমাৰ প্ৰতিষ্ঠানটোৱে বহু ধৰণৰ বায়’ডিগ্ৰেডেবল পলিমাৰ প্ৰস্তুত কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে। আমি আমাৰ কাৰখানাত এই পলিমাৰ ব্যৱহাৰ কৰি বিভিন্ন ধৰণৰ শিল্পকৰ্ম অব্যাহত ৰাখিছো। যেনে-কাপ, পেকেজিং ফিল্ম, প্লাষ্টিকৰ প্লেট, বিভিন্ন ধৰণৰ খেলনা ইত্যাদি। এই সকলোবোৰ আমাৰ লেবত বনোৱা হয়। বাঁহ, ধানৰ খেৰ বা শুকান গছ-গছনি, তামোল গছৰ আঁহ আদি যিবোৰত চেনি বা কাৰ্বহাইড্ৰেট থাকে আৰু এচিডলৈ ৰূপান্তৰিত কৰিব পৰা যায় সেইবোৰ আমাৰ উদ্যোগৰ জৰিয়তে পলিমাৰ বা প্লাষ্টিক সামগ্ৰীলৈ তৈয়াৰ কৰিব পৰা যায় বুলি কোনাই কয়।

 ইয়াৰ উৎপাদন ব্যয় আৰু বৰ্তমানৰ অৱস্থাৰ বিষয়ে তেওঁ কয় যে বৰ্তমান আমাৰ উদ্যোগ স্থাপনৰ কাম চলি আছে। পাইলটিং আৰম্ভ হৈছে। অতি সোনকালে বাণিজ্যিক উৎপাদনলৈ যাব পাৰে। আৰম্ভণিতে উৎপাদনৰ খৰচ অলপ বেছি যদিও পাছত কমি আহিব। উল্লেখ্য যে ২০১৩-১৪ বিত্তীয় বৰ্ষত চৰকাৰী পুঁজিৰে এই গৱেষণা কেন্দ্ৰটো স্থাপন কৰা হৈছিল।