ডিজিটেল ডেস্ক: দেশৰ প্ৰথমটো লোকসভা নিৰ্বাচন অনুষ্ঠিত হোৱাৰ ৭ দশকতকৈও অধিক সময়ৰ ভিতৰত ৰাষ্ট্ৰীয় দলৰ সংখ্যা ১৪ৰ পৰা ৬লৈ হ্ৰাস পাইছে।
১৯৫১ চনত প্ৰথম লোকসভা নিৰ্বাচনত ৫৩টা ৰাজনৈতিক দলে প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰিছিল। সম্প্ৰতি ৰাজনৈতিক দলৰ সংখ্যা হৈছে ২,৫০০ৰো অধিক। অৱশ্যে, ৰাষ্ট্ৰীয় দলৰ সংখ্যা সাত দশকত ১৪ৰ পৰা ৬লৈ হ্ৰাস পাইছে।
অষ্টাদশ লোকসভা নিৰ্বাচনৰ নিৰ্বাচনত মাত্ৰ ছটা ৰাষ্ট্ৰীয় দলে প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰিব৷ প্ৰথমটো নিৰ্বাচনত মুঠ ৫৩টা ৰাজনৈতিক দলে প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰিছিল, যাৰ ভিতৰত ১৪টাক ৰাষ্ট্ৰীয় দল বুলি গণ্য কৰা হৈছিল৷ আনহাতে বাকীবোৰক ৰাজ্যিক দল বুলি গণ্য কৰা হৈছিল।
ভাৰতৰ নিৰ্বাচন আয়োগে ভাৰতত নিৰ্বাচনৰ যাত্ৰা নথিভুক্ত কৰিবলৈ প্ৰকাশ কৰা ‘লিপ অব্ ফেইথ’ নামৰ কিতাপখনৰ মতে, ১৯৫৩ চনৰ নিৰ্বাচনৰ পূৰ্বে প্ৰায় ২৯টা ৰাজনৈতিক দলে এটা ৰাষ্ট্ৰীয় দলৰ মৰ্যাদা দাবী কৰিছিল। তেওঁলোকৰ মাত্ৰ ১৪টা দলক মৰ্যাদা প্ৰদান কৰাৰ সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছিল।
কিন্তু নিৰ্বাচনৰ ফলাফল তেওঁলোকৰ বেছিভাগৰ বাবে গুৰুত্বপূৰ্ণ প্ৰমাণিত হৈছিল আৰু তেওঁলোকৰ মাত্ৰ চাৰিটাক ৰাষ্ট্ৰীয় মৰ্যাদা বজাই ৰাখিবলৈ অনুমতি দিয়া হৈছিল বুলি কিতাপখনত উল্লেখ কৰা হৈছে।
১৯৫৩ চনৰ ভিতৰত চাৰিটা ৰাষ্ট্ৰীয় দল আছিল কংগ্ৰেছ, প্ৰজা ছ‘চিয়েলিষ্ট পাৰ্টি (সমাজতান্ত্ৰিক দল আৰু কিষাণ মজদুৰ পাৰ্টিৰ একত্ৰীকৰণৰ পাছত গঠন কৰা), চিপিআই আৰু জনসংঘ। ৰাষ্ট্ৰীয় টেগ হেৰুওৱা দলবোৰ আছিল অখিল ভাৰতীয় হিন্দু মহাসভা (এইচএমএছ), সৰ্বভাৰতীয় জনসংঘ (বিজেএছ), বিপ্লৱী সমাজতান্ত্ৰিক দল (আৰএছপি), সৰ্বভাৰতীয় অনুসূচীত জাতি ফেডাৰেচন (এছচিএফ), অল ইণ্ডিয়া ফৰৱাৰ্ড ব্লক (মাৰ্ক্সবাদী গোট) (এফবিএল-এমজি) আৰু অল ইণ্ডিয়া ফৰৱাৰ্ড ব্লক (ৰুইকাৰ গ্ৰুপ) (এফবিএল-আৰজি), কমিউনিষ্ট পাৰ্টি অফ ইণ্ডিয়া আৰু বিপিচিপিআই(কেএলপি) আৰচিপিআই(কেএলপি)৷
সমাজতান্ত্ৰিক দল আৰু কিষাণ মজদুৰ পাৰ্টিয়ে প্ৰথম নিৰ্বাচনত পৃথকে প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰিছিল আৰু পাছত তেওঁলোকে একত্ৰিত হৈ প্ৰজা সমাজতান্ত্ৰিক দল গঠন কৰিছিল। ১৯৫৭ চনৰ দ্বিতীয় নিৰ্বাচনত ৰাজনৈতিক দলৰ সংখ্যা ১৫লৈ হ্ৰাস পাইছিল যেতিয়া চাৰিটা ৰাষ্ট্ৰীয় দল নিৰ্বাচনত অৱতীৰ্ণ হৈছিল। অৱশ্যে, ১৯৬২ চনৰ পৰৱৰ্তী নিৰ্বাচনত ২৭ টা দলে প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰিছিল আৰু সমাজবাদী (এছ.ও.চি.) আৰু স্বতন্ত্ৰ (এছ.ডব্লিউ.এ.) দলবোৰে নিৰ্বাচনত প্ৰতিদ্বন্দিতা কৰাৰ সৈতে ৰাষ্ট্ৰীয় দলৰ সংখ্যা ছয়লৈ বৃদ্ধি পাইছিল।
প্ৰথম সাধাৰণ নিৰ্বাচনৰ পাছত কংগ্ৰেছৰ শাসন দীৰ্ঘদিন ধৰি অব্যাহত আছিল, ২০১৪ চনলৈকে ১৪ টা নিৰ্বাচনৰ ভিতৰত ১১টা নিৰ্বাচনত জয়ী হৈছিল, যেতিয়া জোৱাৰটো বিজেপিৰ পক্ষত পৰিণত হৈছিল।
চিপিআইয়ে ১৯৫১চনৰ নিৰ্বাচনৰ পাছত পৰৱৰ্তী দুটা লোকসভা নিৰ্বাচনত প্ৰধান বিৰোধী দল হিচাপে পৰিগণিত হৈছিল। অৱশ্যে, ১৯৬৪ চনত দলটোৰ ভিতৰত ছোভিয়েট আৰু চীনা সাম্যবাদী গোটবিলাক বিভক্ত হয়, যাৰ ফলত চিপিআই (মাৰ্ক্সবাদী)ৰ জন্ম হয়। তাৰ পাছত নতুন চিপিআই(এম)য়ে দেশৰ সাধাৰণ নিৰ্বাচনত চিপিআইতকৈ অধিক ভোট লাভ কৰা অব্যাহত ৰাখিছিল।
এক্সিছ ইণ্ডিয়াৰ অধ্যক্ষ প্ৰদীপ গুপ্তাই পিটিআইক কয়, সমাজতান্ত্ৰিক দলৰ শিপা আছিল কংগ্ৰেছ ছ'চিয়েলিষ্ট পাৰ্টি, জয়প্ৰকাশ নাৰায়ণ, ৰাম মনোহৰ লোহিয়া আৰু আচাৰ্য নৰেন্দ্ৰ দেৱে গঠন কৰা ভাৰতীয় জাতীয় কংগ্ৰেছৰ ভিতৰত এটা বাঁওপন্থী গোট যি স্বাধীনতাৰ অলপ পাছতে পূৰ্বৰ পৰা পৃথক হৈছিল।
তেওঁ লগতে কয়, ভাৰতৰ স্বাধীনতা সংগ্ৰামত তেওঁৰ ভূমিকাৰ বাবে নাৰায়ণৰ জনপ্ৰিয়তা সত্বেও সমাজতান্ত্ৰিক দলৰ নিৰ্বাচনী দৌৰ অপ্ৰভাৱনীয় আছিল আৰু এনেদৰে নিৰ্বাচনৰ পিছত, ই জে বি কৃপালানিৰ কিষাণ মজদুৰ প্ৰজা পাৰ্টিৰ (কেএমপিপি) সৈতে একত্ৰিত হৈ প্ৰজা সমাজতান্ত্ৰিক দল (পিএছপি) গঠন কৰে।
গুপ্তাই বৰ্ণনা কৰিছিল যে সেই সময়ত নাৰায়ণেও পিএছপিৰ পৰা আঁতৰি আহিছিল আৰু ৭০ ৰ দশকৰ মাজভাগত পুনৰ এবাৰ ৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজনীতিত প্ৰৱেশ কৰিছিল যেতিয়া তেওঁ ইন্দিৰা গান্ধীৰ বিৰুদ্ধে আন্দোলনৰ নেতৃত্ব দিছিল, যাৰ চৰকাৰখন তেওঁ দুৰ্নীতিগ্ৰস্ত আৰু অগণতান্ত্ৰিক বুলি অভিযোগ কৰিছিল। নাৰায়ণে পৰৱৰ্তী সময়ত ১৯৭৫ চনত জৰুৰীকালীন অৱস্থা ঘোষণা কৰাৰ আগতে গান্ধীৰ অযোগ্যতাৰ আহ্বানৰ নেতৃত্ব দিছিল, যাৰ বাবে তেওঁক গ্ৰেপ্তাৰ কৰা হৈছিল।
কাৰাগাৰৰ পৰা মুকলি হোৱাৰ পিছত, নাৰায়ণ আৰু অন্যান্য পিএছপি নেতাসকলে আন কেইবাটাও গোটৰ সৈতে হাত মিলাই ভাৰতীয় লোক দল গঠন কৰে যি ১৯৭৭ চনত জৰুৰীকালীন অৱস্থাৰ পাছত দেশৰ প্ৰায় সমগ্ৰ বিৰোধীৰ সৈতে গান্ধী নেতৃত্বাধীন কংগ্ৰেছৰ বিৰোধিতা কৰিবলৈ জনতা পাৰ্টি গঠন কৰিবলৈ একত্ৰিত হৈছিল।
এতিয়ালৈকে আটাইতকৈ কম সংখ্যক প্ৰতিদ্বন্দ্বিতাকাৰী দল আছিল ১৯৯২ চনৰ লোকসভা নিৰ্বাচনত সাতটা ৰাষ্ট্ৰীয় দলৰ সৈতে - বিজেপি, কংগ্ৰেছ, চিপিআই, চিপিএম, জনতা দল, জনতা পাৰ্টি আৰু লোক দল। ইচিআইৰ প্ৰতিবেদন অনুসৰি, ১৯৯৬ চনৰ সাধাৰণ নিৰ্বাচনত ২০৯ টা ৰাজনৈতিক দলৰ অংশগ্ৰহণ হৈছিল যাৰ ভিতৰত আছে ৰাষ্ট্ৰীয় টেগৰ সৈতে আঠটা - কংগ্ৰেছ (আইএনচি), অল ইন্দিৰা কংগ্ৰেছ (তিৱাৰী), বিজেপি, চিপিআই, চিপিএম, জনতা দল, জনতা পাৰ্টি আৰু সমতা পাৰ্টি।
১৯৯৮ চনৰ নিৰ্বাচনত, অংশগ্ৰহণকাৰী ৰাজনৈতিক দলবোৰ আছিল সাতটা ৰাষ্ট্ৰীয় দল - কংগ্ৰেছ, বিজেপি, বিএছপি, জনতা দল, চিপিআই, চিপিএম আৰু সমতা দলকে ধৰি ১৭৬টা, ১৯৯৯ চনত, ১৬০টা ৰাজনৈতিক দল নিৰ্বাচনত অৱতীৰ্ণ হৈছিল যাৰ ভিতৰত আছিল সাতটা ৰাষ্ট্ৰীয় দল - বিজেপি, কংগ্ৰেছ, বিএছপি, চিপিআই, চিপিএম, জনতা দল (চেকুলাৰ) আৰু জনতা দল (ইউনাইটেড)।
২০১৪ চনত, ৪৬৪ টা ৰাজনৈতিক দলে প্ৰতিযোগিতাখনত অংশগ্ৰহণ কৰিছিল যাৰ ভিতৰত ছয়টা ৰাষ্ট্ৰীয় আছিল। দলবোৰ আছিল - বিজেপি, কংগ্ৰেছ, চিপিআই, চিপিআই-এম, এনচিপি আৰু বিএছপি। সৰ্বভাৰতীয় তৃণমূল কংগ্ৰেছে (এআইটিচি) ২০১৬ চনত ৰাষ্ট্ৰীয় দলৰ মৰ্যাদালৈ উন্নীত হৈছিল, আৰু নতুনকৈ অৰ্জন কৰা মৰ্যাদাৰ সৈতে ২০১৯ ৰ নিৰ্বাচনত প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰিছিল।
২০১৯ ৰ নিৰ্বাচনত, সাতটা ৰাষ্ট্ৰীয় দলে নিৰ্বাচনত প্ৰতিদ্বন্দিতা কৰিছিল - বিজেপি, কংগ্ৰেছ, বিএছপি, চিপিআই, চিপিআই (এম), এনচিপি আৰু এআইটিচি। মুঠ ৬৭৪ টা দলে প্ৰতিদ্বন্দ্বিতা কৰিছিল।
অৱশ্যে, তৃণমূল কংগ্ৰেছ (টিএমচি), নেচনেলিষ্ট কংগ্ৰেছ পাৰ্টি (এনচিপি) আৰু ভাৰতীয় কমিউনিষ্ট পাৰ্টি (চিপিআই) দুয়োটাই তেওঁলোকৰ ৰাষ্ট্ৰীয় দলৰ মৰ্যাদা হেৰুৱাইছিল।
Continue Reading
