ডিজিটেল ডেস্কঃ আফ্ৰিকাৰ কোলাত থকা ভাৰত মহাসাগৰৰ এটি সৰু দ্বীপ ছ’কোট্ৰা (Socotra Island)। সোকোট্ৰা দ্বীপপুঞ্জটো কেইবাটাও সৰু-বৰ দ্বীপেৰে গঠিত। দ্বীপটোৰ প্ৰাকৃতিক বৈচিত্ৰ্যই বাৰে বাৰে শিৰোনাম দখল কৰি আহিছে। এই দ্বীপটোৰ অনন্য প্ৰকৃতিৰ বাবে গৱেষকসকলৰ বাবেও আকৰ্ষণৰ কেন্দ্ৰবিন্দু।
কিন্তু কেৱল প্ৰকৃতিৰ বৈচিত্ৰ্যই নহয়, ছ’কোট্ৰা দ্বীপৰ ৰাজনৈতিক তাৎপৰ্য্যও গুৰুত্বপূৰ্ণ। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজনীতিত এই দ্বীপটোৰ ভূমিকা আছে। এই দ্বীপটোৰ ওপৰত এছিয়াৰ কেইবাখনো দেশে চকু ৰাখিছে। সোকোট্ৰা আমেৰিকাৰ দৃষ্টিৰ পৰাও সাৰি নাযায়।
ছ’কোট্ৰা আৰৱৰ দেশ য়েমেনৰ অন্তৰ্গত। এই দ্বীপৰ মূল ভূখণ্ডৰ দৈৰ্ঘ্য মাত্ৰ ১৩২ কিলোমিটাৰ। মূলতঃ খিলঞ্জীয়া লোকসকলে ছ’কোট্ৰাত বাস কৰে। তেওঁলোকৰ ধৰ্ম ইছলাম।
সোকোট্ৰাৰ জনসংখ্যা বৰ বেছি নহয়। এই দ্বীপত প্ৰায় ৬০,০০০ লোক বাস কৰে। ইয়াৰে প্ৰায় ৫০ শতাংশ ছিয়া আৰু বাকী ৫০ শতাংশ চুন্নী মুছলমান।
ভৌগোলিক অৱস্থানে আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় ৰাজনীতিত ছ’কোট্ৰাক গুৰুত্বপূৰ্ণ কৰি তুলিছে। য়েমেনৰ পৰা ৫০০ কিলোমিটাৰ দূৰত্বত অৱস্থিত ছ’কোট্ৰা আডেন উপসাগৰৰ একেবাৰে মুখত অৱস্থিত। সাগৰৰ মাজত থকা এই দ্বীপটো এটা দুৱাৰৰ দৰে।
এছিয়া আৰু ইউৰোপৰ মাজত বাণিজ্যিক যোগাযোগৰ অন্যতম জলপথ ছ’কোট্ৰা। বিশ্বৰ ৩০ শতাংশ বাণিজ্যিক সামগ্ৰী এই দ্বীপসমূহৰ মাজেৰে পাৰ হৈ গন্তব্যস্থানত উপনীত হয়।
প্রতিদিনে প্রায় ৩০ লাখ তেল টেংকাৰে পাৰস্য উপসাগৰ এৰি ভাৰত মহাসাগৰত প্রৱেশ কৰে৷ ইয়াৰ পিছত আৰব সাগৰ পাৰ হৈ আদন উপসাগৰত উপনীত হয়। লোহিত সাগৰৰ ওপৰেৰে সেই তেল ইউৰোপলৈ যায়। এডেন উপসাগৰৰ ‘দ্বাৰ’ ছ’কোট্ৰা এই ক্ষেত্ৰত ব্যৱসায়ীসকলৰ একমাত্ৰ আশা।
বহুতে বিশ্বাস কৰে যে ছ’কোট্ৰা দখল কৰিলে বিশ্ব বাণিজ্যত প্ৰভাৱ বিস্তাৰ কৰাত সহায়ক হ’ব। তাৰ লগতে পশ্চিম এছিয়াৰ ৰাজনৈতিক আৰু সামাজিক অনুষ্ঠানত ছ’কোট্ৰাৰ নিয়ন্ত্ৰণকাৰী ভূমিকা থাকিব।
ছ’কোট্ৰাৰ এই ভৌগোলিক তাৎপৰ্য্যৰ বাবে কেইবাখনো দেশে দ্বীপটোক নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ হেতা-ওপৰা লগাইছে। ইৰাণৰ পৰা কাটাৰলৈকে আনকি ভাৰতেও এই দ্বীপটোৰ ওপৰত চকু ৰাখিছে। অৱশ্যে ছ’কোট্ৰাত আধিপত্যৰ যুঁজত চৌদি আৰব আৰু সংযুক্ত আৰব আমিৰশ্বাহীৰ নামেই প্ৰথম স্থান লাভ কৰে।
য়েমেনৰ অন্তৰ্গত যদিও দেশখন ছ’কোট্ৰাৰ সমাজ আৰু সংস্কৃতিৰ লগত খাপ নাখায়। য়েমেনৰ গৃহযুদ্ধই এফালে ছ’কোট্ৰাক ভয়াৱহ সংকটত পেলাইছে, আনফালে দ্বীপটোৰ জনসাধাৰণক য়েমেনৰ পৰা বিচ্ছিন্ন কৰি পেলাইছে।
২০১৪ চনত য়েমেনৰ আভ্যন্তৰীণ ছিয়া গোট আনছাৰ আল্লাহৰ অভ্যুত্থানৰ ফলত দেশখনৰ প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে পদত্যাগ কৰিবলৈ বাধ্য হয় আৰু আন্দোলনকাৰীয়ে ৰাজধানী ছানা দখল কৰে। আনছাৰ আল্লাহ গোটৰ সদস্যসকলক হোছি বুলিও কোৱা হয়।
কোৱা হৈছে যে কেইবাখনো দেশে য়েমেনৰ এই গৃহযুদ্ধক বাহিৰৰ পৰা সমৰ্থন কৰি আছে। এফালে আমেৰিকা আৰু উপসাগৰীয় আন কিছুমান দেশ, যিয়ে বৰ্তমানৰ ৰাষ্ট্ৰপতি মনছুৰ হাদীক সমৰ্থন কৰে। আনহাতে ইৰাণে শ্বিয়া গোট হোছিক সমৰ্থন কৰে।
ছৌদি আৰব আৰু সংযুক্ত আৰব আমিৰশ্বাহীয়ে কিয় ছ’কোট্ৰা দ্বীপত নিজৰ আধিপত্য প্ৰতিষ্ঠা কৰিব বিচাৰিছে? ইয়াৰ এটা কাৰণ হ’ল য়েমেনত থকা হোছিসকলক নিৰীক্ষণ কৰা। কিছুদিন পূৰ্বে সংযুক্ত আৰব আমিৰশ্বাহীলৈ কেইবাটাও ক্ষেপণাস্ত্ৰ নিক্ষেপ কৰা হৈছিল, যাৰ দায়িত্ব হোছিয়ে স্বীকাৰ কৰিছিল। যদি তেওঁলোকে ছ’কোট্ৰাত ক্ষমতা লাভ কৰে তেন্তে দেশসমূহে নিজৰ কাম-কাজ নিয়ন্ত্ৰণ কৰিবলৈ সক্ষম হ’ব।
২০১৫ চনত ছ’ক’ট্ৰা দ্বীপত এক ভয়াৱহ ঘূৰ্ণীবতাহৰ সৃষ্টি হৈছিল। বহুত লোকৰ মৃত্যু হৈছিল, বহুত ক্ষতি হৈছিল সমগ্ৰ দ্বীপটোত। ছৌদি আৰব আৰু সংযুক্ত আৰব আমিৰশ্বাহীয়ে এই ঘূৰ্ণীবতাহক আহিলা হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰি মানৱতাৰ স্বাৰ্থত ছ’কোট্ৰাত ভৰি দিছিল।
দুয়োখন দেশে ছ’কোট্ৰাত ঘূৰ্ণীবতাহৰ ফলত ক্ষতিগ্ৰস্ত লোকসকলক সহায়ৰ হাত আগবঢ়ায়। তেওঁলোকে সোকোট্ৰাত চিকিৎসালয় নিৰ্মাণ আৰু অন্যান্য উন্নয়নমূলক কাম আৰম্ভ কৰে। ভুক্তভোগীসকলৰ পুনৰ্বাসন আৰু সকাহৰ ব্যৱস্থা কৰে। কেৱল সেয়াই নহয়, সংযুক্ত আৰব আমিৰশ্বাহীয়ে নিৰাপত্তাৰ অজুহাতত ছ’কোট্ৰাত ৫ হাজাৰ সৈন্য মোতায়েন কৰিছিল।
২০১৮ চনলৈকে আমিৰশ্বাহীয়ে ছ’কোট্ৰাত সামৰিক উপস্থিতি বহু পৰিমাণে বৃদ্ধি কৰিছিল। তেওঁলোকে দ্বীপটোত পথ পুনৰ পকীকৰণ, বিদ্যালয়-মহাবিদ্যালয় নিৰ্মাণ আৰু চিকিৎসালয় নিৰ্মাণৰ কামত বহু ধন বিনিয়োগ কৰিছিল। আনকি দ্বীপটোৰ আৰক্ষী-প্ৰশাসনে, আমোলাক দৰমহা দিবলৈও আৰম্ভ কৰিলে।
য়েমেনৰ হাদী চৰকাৰক লৈ দ্বীপপুঞ্জটোৰ জনসাধাৰণ সদায় ক্ষুব্ধ হৈ আহিছে। সংযুক্ত আৰব আমিৰশ্বাহীৰ এই পদক্ষেপত দ্বীপটোৰ জনসাধাৰণ সন্তুষ্ট হৈছিল। সোকোট্ৰাৰ সকলো উন্নয়নমূলক কামে প্ৰশংসা লাভ কৰিছে।
আমিৰশ্বাহীয়ে ছ’কোট্ৰাত নিজাকৈ বিমানবন্দৰো নিৰ্মাণ কৰিছে। এটা সূত্ৰই দাবী কৰিছে যে ইজৰাইলে ছ’কোট্ৰা দখল কৰাৰ ক্ষেত্ৰত সংযুক্ত আৰব আমিৰশ্বাহীৰ পক্ষত আছে।
ছৌদি আৰবে ছ’কোট্ৰাত সংযুক্ত আৰব আমিৰশ্বাহীৰ এই কাৰ্যকলাপ ভাল চকুৰে চোৱা নাই। কিন্তু আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় বিশেষজ্ঞসকলৰ মতে, চৌদি আৰৱক আৰব আমিৰশ্বাহীয়ে কোনো ভ্ৰুক্ষেপেই কৰা নাই।
বহুতৰে মতে আমিৰশ্বাহীয়ে ছ’কোট্ৰাৰ প্ৰাকৃতিক বৈচিত্ৰ্যৰে ভৰা দ্বীপটোক পৰ্যটনস্থলীলৈ ৰূপান্তৰিত কৰিব বিচাৰিছে। ছকোট্ৰাত দ্বিতীয়খন ডুবাই নিৰ্মাণ কৰিব বিচাৰিছে। বহুতৰে মতে, জনসাধাৰণৰ সমৰ্থনো আছে সংযুক্ত আৰব আমিৰশ্বাহীৰ ওপৰতে।
ছ’কোট্ৰাত আমিৰশ্বাহীৰ আধিপত্য তাত থকা জনসাধাৰণৰ বাবে লাভজনক হ’ব নে নহয় সেয়া সময়ে ক’ব। কিন্তু ছ’কোট্ৰাৰ উত্থানে নিঃসন্দেহে এছিয়াৰ ৰাজনীতিত প্ৰভাৱ পেলাব। আনকি, এই ১৩২ কিলোমিটাৰ দ্বীপটোক লৈ পশ্চিম এছিয়াৰ আন দেশসমূহেও যুঁজ দিয়াটো অসম্ভৱ কথা নহয়।
