ডিজিটেল ডেস্কঃ জেমিনি চাৰ্কাছ। এই নামটো শুনিলেই মনলৈ আহে এটা ৰঙীন তম্বু আৰু তাৰ ভিতৰত থকা বিভিন্ন জীৱ-জন্তু, উজ্জ্বল ৰঙৰ কাপোৰ পিন্ধা এদল পুৰুষ-মহিলা। ইতিমধ্যে ৯৯ বছৰ বয়সত মৃত্যু হৈছে জেমিনি চাৰ্কাছ আৰম্ভ কৰা জেমিনি শংকৰ।
জেমিনি শংকৰৰ প্ৰকৃত নাম মুৰ্কোথ ভেঙাকান্দি শংকৰন। সাত দশক ধৰি তেওঁ ভাৰতীয় চাৰ্কাছ উদ্যোগক আন এক উচ্চতালৈ লৈ গ’ল। ১৯৫১ চনত শংকৰনে আৰম্ভ কৰিছিল জেমিনি চাৰ্কাছ। তেতিয়াৰ পৰাই তেওঁ জেমিনি শঙ্কৰন নামেৰে বেছি পৰিচিত।
ভাৰতীয় চাৰ্কাছ উদ্যোগলৈ শংকৰণৰ অৱদানৰ স্বীকৃতি স্বৰূপে কেন্দ্ৰীয় চৰকাৰে তেওঁক জীৱনজোৰা সাফল্য বঁটাৰে সন্মানিত কৰে। তেওঁৰ চাৰ্কাছৰ অভিজ্ঞতাৰ ওপৰত ‘মালাক্কাম মাৰিয়ুন্না জিভিথাম’ (এ টাইমলেছ লাইফ) শীৰ্ষক এখন গ্ৰন্থও প্ৰকাশ কৰে।
১৯২৪ চনত কেৰেলাৰ থালাছেৰীৰ কোলাছেৰী গাঁৱত শংকৰণৰ জন্ম হৈছিল। চাৰ্কাছৰ প্ৰতি তেওঁৰ আগ্ৰহ কম বয়সতে জন্ম হৈছিল। চতুৰ্থ শ্ৰেণীত পঢ়ি থাকোঁতে তেওঁৰ গাঁৱত ‘কিটুন্নী চাৰ্কাছ’ নামৰ স্থানীয় চাৰ্কাছ দল এটাই অনুষ্ঠান পৰিৱেশন কৰিবলৈ আহিছিল।
সেই চাৰ্কাছৰ মালিক আছিল কেলেৰী কুনহিকান্নান। সেই চাৰ্কাছৰ একমাত্ৰ যোদ্ধা আছিল তেওঁ। শংকৰনে কেলাৰৰ ট্ৰেপেজ শ্ব’ চাই কেলাৰৰ প্ৰতি গভীৰ শ্ৰদ্ধা গঢ় লৈ উঠিছিল। চাৰ্কাছৰ প্ৰতি আগ্ৰহ গভীৰ হৈ পৰিল।
শংকৰাণৰ দেউতাক স্কুলৰ শিক্ষক আছিল। সপ্তম শ্ৰেণীত পঢ়ি থকাৰ সময়তে শংকৰণে দেউতাকৰ আগত চাৰ্কাছ শিকিবলৈ ইচ্ছা প্ৰকাশ কৰিছিল। দেউতাকে এটা কথাত মান্তি হ’ল। পৰিয়ালৰ সহযোগত শংকৰানে আৰম্ভ কৰিলে এক নতুন যাত্ৰা।
কিটুন্নী চাৰ্কাছৰ স্বত্বাধিকাৰী কেলেৰীৰ লগত শংকৰনে প্ৰশিক্ষণ আৰম্ভ কৰিছিল। ইয়াৰ উপৰিও তেওঁ যুদ্ধ কলা আৰু এক্ৰ’বেটিকছৰ প্ৰশিক্ষণ অব্যাহত ৰাখিছিল। তেওঁ স্কুল এৰি যুদ্ধ কলা শিকিছিল।
ইফালে শংকৰণে সেনাবাহিনীত যোগদান কৰিবলগীয়া হৈছিল। দ্বিতীয় বিশ্বযুদ্ধৰ সময়ত তেওঁ বেতাঁৰ অপাৰেটৰ হিচাপে কাম কৰিছিল। চাৰি বছৰীয়া সেৱাৰ অন্তত তেওঁ সেনাবাহিনী ত্যাগ কৰে।
১৯৪৬ চনত শংকৰন নিজৰ গাঁৱলৈ উভতি আহে। চাৰ্কাছৰ প্ৰতি থকা প্ৰেমক জীয়াই ৰাখিবলৈ তেওঁ চাকৰি এৰি দিয়াৰ সিদ্ধান্ত ল’লে।
তেওঁৰ দৰে কেলেৰীৰ আন এজন ছাত্ৰ আছিল এম কে ৰমন। শংকৰনে ঘৰলৈ উভতি অহাৰ পিছত সেই ৰমনৰ সৈতে প্ৰশিক্ষণ আৰম্ভ কৰিছিল। কেইবাদিনো চাৰ্কাছত কাম কৰাৰ পিছত তেওঁ কলিকতালৈ গুচি যায় চাৰ্কাছৰ দল এটাত যোগদান কৰিবলৈ।
তেতিয়া বংগত কেইবাটাও বিখ্যাত চাৰ্কাছ গ্ৰুপ আছিল। কলিকতাত ষ্টাৰ ট্ৰেপেজ খেলুৱৈ হিচাপে আত্মপ্ৰকাশ কৰিছিল শংকৰনে। তেওঁক পাবলৈ বিভিন্ন চাৰ্কাছৰ গোটেও বিপুল ধন আগবঢ়াইছিল। তাৰকা পৰিবেশক হিচাপে তেওঁ চাৰ্কাছৰ পৰা তম্বুৰ পৰা তম্বুলৈ স্থানান্তৰিত হৈছিল।
১৯৫১ চনত শংকৰণৰ জীৱনৰ লগতে ভাৰতীয় চাৰ্কাছৰ ইতিহাসতো এক নতুন টাৰ্নিং পইণ্ট দেখা গ’ল। ছয় হাজাৰ টকাত ‘বিজয়া চাৰ্কাছ’ ক্ৰয় কৰিছিল শংকৰনে।
শংকৰৰ ৰাশি আছিল মিথুন ৰাশি। ইয়াৰ ইংৰাজী অৰ্থ অনুযায়ী এই চাৰ্কাছৰ নাম আছিল ‘জেমিনি চাৰ্কাছ’। ১৯৫১ চনৰ স্বাধীনতা দিৱসত গুজৰাটৰ বিলিমোৰাত জেমিনি চাৰ্কাছৰ প্ৰথমটো শ্ব’ হৈছিল। প্ৰথম শ্ব’ৰ পিছতে মুখে মুখে বিয়পি পৰিল।
১৯৬৪ চনত জেমিনি চাৰ্কাছে পূৰ্বৰ ছোভিয়েট ইউনিয়নৰ আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় চাৰ্কাছ উৎসৱত যোগদান কৰে। আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় মহোৎসৱত ভাৰতক প্ৰতিনিধিত্ব কৰা একমাত্ৰ চাৰ্কাছ দল আছিল শংকৰণৰ মিথুন।
মিথুন চাৰ্কাছে মস্কো, ছোচি আৰু ইয়াল্টাত অনুষ্ঠান পৰিৱেশন কৰে। শংকৰাণৰ মিথুন চাৰ্কাছৰ প্ৰেৰণা লৈ ৰাজ কাপুৰে নিৰ্মাণ কৰিছিল 'মেৰা নাম জোকাৰ'।
বহুতে সেই সময়ছোৱাক ভাৰতীয় চাৰ্কাছৰ সোণালী যুগ বুলি গণ্য কৰে। ইমানেই উত্থানশীল ব্যৱসায় কৰি আছিল যে শংকৰণ আৰু তেওঁৰ দলটোৱে চাৰ্টাৰ্ড বিমান ব্যৱহাৰ কৰি এখন দেশৰ পৰা আন এখন দেশলৈ যাত্ৰা কৰিছিল। বহু সময়ত শংকৰণে বিশেষ ৰেল ভাড়া কৰি চাৰ্কাছৰ দলটোৰ লগত যাত্ৰা কৰিছিল।
জৱাহৰলাল নেহৰু, লৰ্ড মাউণ্টবেটেন, মাৰ্টিন লুথাৰ কিং, ড° সৰ্বপল্লী ৰাধাকৃষ্ণন, ইন্দিৰা গান্ধী, মোৰাৰজী দেশাই আৰু ভি কে কৃষ্ণ মেনন আদি বৰেণ্য নেতাসকলেও জেমিনি চাৰ্কাছৰ প্ৰশংসা কৰিছিল।
১৯৭৭ চনত শংকৰনে তেওঁৰ দ্বিতীয়টো চাৰ্কাছ কোম্পানী ‘জাম্বো চাৰ্কাছ’ আৰম্ভ কৰে। মিথুন আৰু জাম্বো চাৰ্কাছে বহিঃৰাজ্যৰ প্ৰায় প্ৰতিখন বিখ্যাত চহৰতে তম্বু স্থাপন কৰিছে। দেশ-বিদেশৰ বহু শিল্পীক চাকৰি দি শংকৰনে নিজৰ দললৈ আনিছিল।
চাৰ্কাচত জীৱ-জন্তুৰ ব্যৱহাৰ নিষিদ্ধ হোৱাৰ পিছত শংকৰণে ভেনাৰ্ডৰ এখন ব্যক্তিগত বাগিচাত জীৱ-জন্তুৰ বাবে চিৰিয়াখানা মুকলি কৰে। কেইবছৰমানৰ আগতে শংকৰানে নিজৰ দুই পুত্ৰ অজয় শংকৰ আৰু অশোক শংকৰৰ কান্ধত চাৰ্কাছৰ দায়িত্ব এৰি অৱসৰ গ্ৰহণ কৰিছিল।
কেইবছৰমান আগতে কেৰালা চৰকাৰে থালাছেৰীত চাৰ্কাছ একাডেমী আৰম্ভ কৰিছিল। সেই সময়ত সেই একাডেমীৰ সকলো খৰচ বহন কৰিবলৈ আগবাঢ়ি আহিছিল শংকৰণ।
Continue Reading
