ডিজিটেল ডেস্কঃ অৰ্থনৈতিক সংকটত পৰিছে পাকিস্তান। দেশত দৈনন্দিন প্ৰয়োজনীয় সামগ্ৰীৰ দাম আকাশলংঘী হৈছে। চৰকাৰী কোষাগাৰ খালী বুলিও স্বীকাৰ কৰে মন্ত্ৰীগৰাকীয়ে। ধনৰ অভাৱত পাকিস্তানৰ অৰ্থনীতিৰ পতন ঘটিছে।
অৰ্থনীতিৰ ক্ষেত্ৰত পাকিস্তানৰ তুলনাত ভাৰত বহু আগবাঢ়ি আছে। বৰ্তমান ভাৰতীয় মুদ্ৰাত ১ টকা পাকিস্তানী মুদ্ৰাত ৩.২১ টকাৰ সমান। শেহতীয়া অৰ্থনৈতিক পৰিস্থিতিয়ে পাকিস্তানৰ মুদ্ৰাৰ মূল্য আৰু অধিক হ্ৰাস কৰিছে।
কিন্তু জানেনে এই পাকিস্তানেই এসময়ত অৰ্থনীতিৰ ফালৰ পৰা ভাৰততকৈ আগবাঢ়ি আছিল। কম সময়ৰ বাবে হ’লেও পাকিস্তানৰ অৰ্থনীতি ভাৰততকৈ বহু বেছি আশাব্যঞ্জক হৈ পৰিছিল।
১৯৬০ চনৰ পৰা ১৯৮০ চন- এই সময়ছোৱাক মূলতঃ পাকিস্তানৰ অৰ্থনীতিৰ ‘সোণালী যুগ’ বুলি কোৱা হয়। এই সময়ছোৱাত পাকিস্তানৰ বিত্তীয় বৃদ্ধিৰ হাৰ আছিল ৬ শতাংশ। ইয়াৰ বিপৰীতে ১৯৬০ চনৰ পৰা ১৯৮০ চনৰ ভিতৰত ভাৰতৰ বিত্তীয় বৃদ্ধিৰ হাৰ আছিল মাত্ৰ ৪ শতাংশ।
অৰ্থনীতিৰ ক্ষেত্ৰত পাকিস্তানে এতিয়ালৈকে কেনেকৈ আগবাঢ়িল? আৰু কি হ’ল যাৰ বাবে সমগ্ৰ দেশখনৰ অৰ্থনীতি নিমিষতে ভাঙি পৰিল? ইয়াত পাকিস্তানৰ অৰ্থনীতিৰ ইতিহাস দাঙি ধৰিব বিচৰা হৈছে।
১৯৬০ চনৰ পৰা ১৯৮০ চনৰ ভিতৰত কৃষি আৰু উদ্যোগৰ ক্ষেত্ৰত পাকিস্তানৰ অৰ্থনৈতিক বিকাশ আছিল উল্লেখযোগ্য। দেশত নিবনুৱাৰ হাৰো হ্ৰাস পাইছিল। ভাৰতক অৰ্থনৈতিকভাৱে পৰাস্ত কৰিছিল।
পাকিস্তানৰ স্বাধীনতাৰ পিছত প্ৰথম ১১ বছৰত প্ৰধানমন্ত্ৰী ৭ বাৰ সলনি হৈছিল। ১৯৫৮ চনত আয়ুব খানে সামৰিক শাসন জাপি দিয়াৰ সময়ত পাকিস্তানে কিছুদিনৰ বাবে শান্ত ৰাজনৈতিক অৱস্থা লাভ কৰিছিল। যিয়ে অৰ্থনৈতিক বৃদ্ধি ত্বৰান্বিত কৰে। এই সময়ছোৱাত পাকিস্তানত গধুৰ উদ্যোগ আৰু প্ৰযুক্তিৰ ক্ষেত্ৰতো বিনিয়োগ আৰম্ভ হয়।
তেল শোধনাগাৰ, অটোমোবাইল উদ্যোগ, নতুন চিমেণ্ট কাৰখানাৰ বাবেই পাকিস্তানৰ উৎপাদনশীলতা বৃদ্ধি ৮.৫ শতাংশ হয়। যিটো দেশখনৰ ইতিহাসত সৰ্বোচ্চ।
পাকিস্তানত কৃষিক্ষেত্ৰতো বিপ্লৱৰ সৃষ্টি হৈছিল। পাকিস্তান চৰকাৰে কৃষিৰ বিকাশৰ বাবে প্ৰচুৰ বিনিয়োগ কৰিছিল। কৃষিৰ বৃদ্ধি ৫ শতাংশতকৈও অধিক।
আয়ুব খানৰ শাসন কালত পাকিস্তানে বস্ত্ৰ উদ্যোগত যথেষ্ট অগ্ৰগতি লাভ কৰিছিল। নিৰ্মিত সামগ্ৰীও ৰপ্তানি কৰা হৈছিল। বস্ত্ৰশিল্প অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ অন্যতম কেন্দ্ৰবিন্দু হৈ পৰিল।
সেই সময়ত আমেৰিকা আৰু ছোভিয়েট ৰাছিয়াক কেন্দ্ৰ কৰি সমগ্ৰ বিশ্বতে আৰম্ভ হোৱা শীতল যুদ্ধত পাকিস্তান চৰকাৰে আমেৰিকাক সমৰ্থন কৰিছিল। ফলত তেওঁলোকে আমেৰিকাৰ পৰা বিপুল ধন পাইছিল।
পাকিস্তানৰ অগ্ৰগতিৰ সমান্তৰালকৈ এই সময়ছোৱাত ভাৰতৰ অৰ্থনীতিৰ সীমাবদ্ধতা দেখা গৈছিল। ভাৰতত জৱাহৰলাল নেহৰু চৰকাৰে অৰ্থনীতিৰ ওপৰত চৰকাৰী নিয়ন্ত্ৰণ বজাই ৰাখিব বিচাৰিছিল।ভাৰতৰ প্ৰধানমন্ত্ৰীয়ে ঘৰুৱা বাণিজ্যক অগ্ৰাধিকাৰ দিব বিচাৰিছিল। বহুতে ভাবে যে ই উন্নয়নৰ বাটত বাধাৰ সৃষ্টি কৰে।
কিন্তু সেই সময়ত পাকিস্তান অবিভক্ত আছিল। পূব পাকিস্তান আছিল আটাইতকৈ লাভজনক বস্ত্ৰ উদ্যোগৰ মূল ভেটি। অভিযোগ অনুসৰি, পূব পাকিস্তানত উৎপাদিত সামগ্ৰীৰ পৰা লাভ কৰা লাভ পশ্চিম পাকিস্তানত বিনিয়োগ কৰা হৈছিল। পূব আৰু পশ্চিমৰ এই অসমান বিতৰণে পূব পাকিস্তানক ক্ষতিগ্ৰস্ত কৰিছিল।
আয়ুব খানৰ শাসনত পূব পাকিস্তানে নিৰন্তৰ বৈষম্যৰ সন্মুখীন হৈছিল। তেওঁলোকৰ সামগ্ৰীৰ ওপৰত পশ্চিমীয়া দেশত কৰ আৰোপ কৰা হৈছিল। আনহাতে, পশ্চিম পাকিস্তানৰ পৰা অহা সামগ্ৰীসমূহ আগতে শুল্কমুক্তভাৱে সহজে বিক্ৰী হৈছিল। এই পৰিস্থিতিত ভাষিক বৈষম্যই ভূমিকা পালন কৰে। যেতিয়া পূব পাকিস্তানৰ বাংলাভাষীসকলৰ ওপৰত উৰ্দু ভাষা জোৰকৈ প্ৰয়োগ কৰা হৈছিল, তেতিয়া পদ্মপদত বিপ্লৱৰ জুই জ্বলি উঠিছিল।
পূব পাকিস্তানৰ বিপ্লৱ দমন কৰিবলৈ পাকিস্তান চৰকাৰে কঠোৰ দমন নীতি গ্ৰহণ কৰিছিল। গণহত্যা আৰম্ভ হয়। বহু লোকে নিজৰ জন্মভূমি এৰি ভাৰতলৈ আহিবলৈ নিজৰ জীৱনকো তুচ্ছ কৰি কাঁইটীয়া তাঁৰ পাৰ হ’বলৈ বাধ্য হৈছিল। এইদৰে ভাৰত চৰকাৰ পাকিস্তানৰ আভ্যন্তৰীণ সমস্যাৰ লগত জড়িত হৈ পৰিল।
শেষত ১৯৭১ চনৰ মুক্তিযুদ্ধ। পাকিস্তানৰ পৰাজয়। পূব পাকিস্তানত স্বাধীন বাংলাদেশ চৰকাৰ গঠন। পাকিস্তানৰ সকলো অৰ্থনৈতিক বিকাশৰ আঁৰত আছিল পূব পাকিস্তান তথা বাংলাদেশ।
মুক্তিযুদ্ধত পাকিস্তানৰ ক্ষতি হৈছিল প্ৰায় ৮ হাজাৰ কোটি। ইয়াৰ পিছত দেশৰ অৰ্থনীতিৰ পতন ঘটিল। ইয়াৰ উপৰিও পাকিস্তানৰ বেংকিং ব্যৱস্থা আৰু প্ৰধান উদ্যোগসমূহ আয়ুব খানৰ পিছত জুলফিকাৰ আলী ভুট্টোৰ অধীনত চৰকাৰে দখল কৰিছিল। বাণিজ্যত ব্যক্তিগত বিনিয়োগ বন্ধ হৈ যায়। বিদেশী বিনিয়োগকাৰীয়েও দেশ এৰিলে।
মুদ্ৰাস্ফীতিৰ ফলত ক্ষতিগ্ৰস্ত হোৱা পাকিস্তানত ১৯৭৭ চনত পুনৰ সামৰিক অভ্যুত্থান ঘটে। মহম্মদ জিয়া উল হকে শাসক ভুট্টোক গ্ৰেপ্তাৰ কৰি ফাঁচী দিয়ে। তেওঁ সমগ্ৰ দেশতে ইছলাম প্ৰচাৰত মনোনিৱেশ কৰিছিল।
দেশৰ ভিতৰত ইছলামৰ প্ৰসাৰ ঘটাৰ ফলস্বৰূপে সৰু সৰু ইছলামিক গোট গঠন হ’ল। বেছিভাগ ক্ষেত্ৰতে তেওঁলোক ইজনে সিজনৰ প্ৰতিদ্বন্দ্বী আছিল। ফলত হিংসা আৰু হিংসাৰ বাবে পাকিস্তানৰ আভ্যন্তৰীণ পৰিস্থিতি অশান্ত হৈ পৰে।
১৯৮৮ চনৰ পৰা ১৯৯৯ চনলৈ পাকিস্তানত ৯ বাৰ চৰকাৰ সলনি হয়। এই ৰাজনৈতিক অস্থিৰতাৰ বাবে পাকিস্তান চৰকাৰে অৰ্থনীতিৰ প্ৰতি গুৰুত্ব দিব পৰা নাছিল। দেশত সামৰিক ব্যয় ক্ৰমান্বয়ে বৃদ্ধি পালে।
দুই এজন উদ্যোগপতি পাকিস্তান চৰকাৰ আৰু সামৰিক বাহিনীৰ লগত সুসম্পৰ্ক বজাই ৰাখিছিল। দেশৰ ব্যৱসায়ত কেৱল তেওঁলোকৰ আধিপত্য। অন্যান্য ব্যক্তিগত বিনিয়োগ, ব্যৱসায়িক উদ্যোগে উৰা মাৰিব নোৱাৰিলে।
১৯৮৮ চনৰ পৰা পাকিস্তানে আই এম এফৰ পৰা ১২ বাৰ ঋণ লৈছে। ভাৰতে মাত্ৰ এবাৰহে ঋণ ল’ব লগা হৈছিল। শেহতীয়াকৈ আই এম এফে ঋণ দিয়া বন্ধ কৰাৰ লগে লগে চুবুৰীয়া দেশখনে সংকটৰ সন্মুখীন হ’বলগীয়া হৈছিল। যাৰ ফলত দেশৰ সাধাৰণ জনতাই ক্ষতিগ্ৰস্ত হ’ব লগা হৈছে।
Continue Reading
