ডিজিটেল ডেস্ক: দশক দশক ধৰি হলিউডত একচন, এডভেঞ্চাৰ আৰু ভিএফএক্সৰে ভৰপূৰ ছবি নিৰ্মাণ হৈ আহিছে। ১৯০২ চনত হলিউডৰ প্ৰথমখন কল্পবিজ্ঞান ছবি নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল। কিন্তু ভাৰতীয় চিনেমাত প্ৰথম ভিএফএক্স ছবিখন কেতিয়া নিৰ্মিত হৈছিল আৰু কোনে নিৰ্মাণ কৰিছিল জানেনে? তেওঁ আছিল দক্ষিণ এছিয়াৰ প্ৰথম মহিলা পৰিচালক ফাতমা বেগম। ফাটমা বেগমে ৯৬ বছৰ পূৰ্বে ভাৰতীয় চলচ্চিত্ৰ উদ্যোগক ভিএফএক্স আৰু কল্পবিজ্ঞানৰ দৰে বস্তুৰ সৈতে পৰিচয় কৰাই দিছিল। ফাতমা বেগমে সেই সময়ত এখন অতি শক্তিশালী বাজেট ছবি নিৰ্মাণ কৰিছিল, যেতিয়া নিৰ্মাতাসকলে সাধাৰণ ছবি এখন নিৰ্মাণ কৰিবলৈ চিন্তা কৰিব লগা হৈছিল।
ফাতমা বেগম কেৱল এগৰাকী পৰিচালকেই নহয়, এগৰাকী অভিনেত্ৰী আৰু চিত্ৰনাট্যকাৰো আছিল। ১৮৯২ চনত এটা মুছলমান পৰিয়ালত জন্মগ্ৰহণ কৰা ফাতমা বেগমে উৰ্দু ভাষাত অধ্যয়ন কৰিছিল। ইয়াৰ পাছত তেওঁ চলচ্চিত্ৰ জগতত ভৰি দিলে। ১৯২২ চনত আৰ্দাশীৰ ইৰাণীৰ ছবি ‘বীৰ অভিমন্যু’ৰ জৰিয়তে ফাটমা বেগমে অভিষেক ঘটায়। সেই যুগত নাৰীক অভিনয় কৰাত নিষেধাজ্ঞা আৰোপ কৰা হৈছিল। এই কাৰণেই তেতিয়াৰ প্ৰায়বোৰ ছবিতে নায়কেই নায়িকাৰ চৰিত্ৰত নায়িকাৰ পোছাক পৰিধান কৰি কাম কৰিছিল। কিন্তু ফাতমা বেগমে এই পৰম্পৰা ভংগ কৰিলে। প্ৰথমখন ছবিৰ পৰাই ফাটমা বেগম হৈ পৰিছিল এগৰাকী ডাঙৰ মহিলা তাৰকা।
কিন্তু ফাতমা বেগমে কেৱল অভিনেত্ৰী হিচাপে থাকিব বিচৰা নাছিল। চিনেমাৰ জগতখনত তেওঁ সদায় বেলেগ কিবা এটা কৰিব বিচাৰিছিল। কিবা এটা যাৰ বাবে তেওঁ সদায় স্মৰণীয় হৈ থাকিব। ফাতমা বেগমে নায়িকা হৈ আন নাৰীৰ বাবে অভিনয় জগতৰ দুৱাৰ মুকলি কৰি দিলে।১৯২৬ চনত ফাটমা বেগমে তেওঁৰ প্ৰথমখন ছবি পৰিচালনা কৰিছিল, যাৰ নাম আছিল ‘বুলবুল-ই-পেৰিষ্টান’। এইদৰে তেওঁ ভাৰতীয় চিনেমাৰ লগতে দক্ষিণ এছিয়াৰ প্ৰথমগৰাকী মহিলা পৰিচালক হৈ পৰে।
এই ছবিখনৰ জৰিয়তে ফাটমা বেগমে নিজৰ প্ৰডাকচন হাউচ ‘ফাতমা ফিল্মছ’ৰ ভেটি স্থাপন কৰে। ১৯২৮ চনত ফাটমা বেগমে নিজৰ প্ৰডাকচন হাউচৰ নাম সলনি কৰি ‘ভিক্টোৰিয়া ফাটমা ফিল্মছ’ কৰে। ফাটমা বেগমৰ প্ৰথম ছবি ‘বুলবুল-ই-পেৰিস্তান’ মুক্তি পোৱাৰ লগে লগে আতংকৰ সৃষ্টি কৰিছিল। এফালে আলোচনা হৈছিল যে ছবিখন প্ৰথমবাৰৰ বাবে এগৰাকী মহিলাই পৰিচালনা কৰিছিল, আনফালে ইয়াত দেখুওৱা ভিএফএক্সে হাতচাপৰি লাভ কৰিছিল। ‘বুলবুল-ই-পেৰিস্তান’ ভাৰতীয় চিনেমাৰ প্ৰথমখন কল্পবিজ্ঞান চলচ্চিত্ৰও আছিল। কোৱা হৈছে যে ৯৬ বছৰ পূৰ্বে নিৰ্মাণ কৰা এই ছবিখনৰ বাবে ফাতমা বেগমে বহুত খৰচ কৰিছিল। তাৰ পিছত এই ছবিখন নিৰ্মাণ কৰিবলৈ লক্ষাধিক টকা লাগিল। আজিৰ হিচাপত এই সংখ্যা কোটিত।
এই ছবিখনত ফাতমা বেগমে ভিএফএক্সৰ বিদেশী প্ৰযুক্তি ব্যৱহাৰ কৰিছিল। কোৱা হৈছে যে ট্ৰিক ফটোগ্ৰাফীৰ সহায়ত ফাটমা বেগমে নিজেই ছবিখনৰ বিশেষ ইফেক্ট ডিজাইন কৰিছিল। কেৱল এয়াই নহয়, ইয়াৰ চিত্ৰনাট্যও তেওঁ নিজেই লিখিছিল। ফাতমা বেগমে যি কৰিছিল, সকলোকে স্তম্ভিত কৰি পেলাইছিল। ফাতমা বেগমে নিজৰ প্ৰডাকচনত নিৰ্মিত ছবিৰ কাহিনী লিখাই নহয়, প্ৰযোজনা আৰু পৰিচালনাও কৰিছিল। তেওঁ নিজৰ প্ৰডাকচনৰ ছবিসমূহতো অভিনয় কৰিছিল। ফাতমা বেগমে তিনিওগৰাকী কন্যা-জুবাইদা, চুলতান আৰু শ্বাহজাদীক চিনেমাত লঞ্চ কৰিছিল। তিনিওগৰাকীয়ে আছিল চাইলেণ্ট ইৰাৰ ছুপাৰষ্টাৰ।
১৯২৯ চনলৈকে ফাটমা বেগমে চলচ্চিত্ৰত কাম কৰিছিল। তেওঁ পৰিচালনা কৰা শেষৰখন ছবি ১৯২৯ চনত মুক্তি পাইছিল। ইয়াৰ নাম আছিল ভাগ্যৰ দেৱী। ১৯৮৩ চনত ফাতমা বেগমৰ দেহাৱসান ঘটে। সেই সময়ত তেওঁৰ বয়স আছিল ৯১ বছৰ।
