ডিজিটেল ডেস্কঃ দেখাত দিল্লীৰ নিকোলছন কবৰস্থান বা কাশ্মীৰ গেট কবৰস্থানৰ মাজত কোনো পাৰ্থক্য নাই। শান্তিপূৰ্ণ প্ৰকৃতিৰ মাজত শাৰী শাৰীকৈ পুৰণি সমাধিয়ে সৃষ্টি কৰে এক ম্লান আৰু গম্ভীৰ পৰিৱেশ। কিন্তু এই আপাত শান্তিৰ আঁৰত নিহিত হৈ আছে এক দীৰ্ঘদিনীয়া কাহিনী।
কেইবাটাও প্ৰজন্মৰ এই কাহিনীটোৰ মূলতে আছে এজন ৰহস্যময় অশ্বাৰোহী। প্ৰতি নিশাই সেই ঘোঁৰাচালকজন দেখা যায়। কোনোবাই তেওঁক স্পষ্টকৈ দেখে, কোনোবাই তেওঁৰ ছাঁটো দেখে। কিংবদন্তি অনুসৰি এই অশ্বাৰোহীজন তেজ-মঙহৰ মানুহ নহয়। বৰঞ্চ ভূতহে। মিষ্টাৰ নিকোলছনৰ ভূত! নিকোলছনৰ নামেৰেই এই শ্মশানখন নামকৰণ কৰা হৈছে।
এই নিকোলছন কোন? উত্তৰ বিচাৰিবলৈ আমি ১৮৫৭ চনলৈ উভতি যাব লাগিব। তেতিয়া দিল্লী মহাবিদ্ৰোহৰ শিখাই আগুৰি ধৰিলে। ব্ৰিটিছ ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীৰ সৈন্যই দিল্লীৰ বিদ্ৰোহীৰ সৈতে তীব্ৰ যুদ্ধ কৰিছে। সেই বাহিনীটোৰ অন্যতম নায়ক আছিল ব্ৰিগেডিয়াৰ জেনেৰেল জন নিকোলছন। এই সেনাপতিজনে মহাবিদ্ৰোহৰ সময়ত উল্লেখযোগ্য সাহস দেখুৱাইছিল।
১৮২২ চনত আয়াৰলেণ্ডৰ ডাবলিনত জন্মগ্ৰহণ কৰিছিল নিকোলছনে। তেওঁৰ মাতৃৰ ফালৰ পৰা ককাক কলিকতা উচ্চতম ন্যায়ালয়ৰ পঞ্জীয়ক আৰু ব্ৰিটিছ সংসদৰ সদস্য আছিল। ১৬ বছৰ বয়সত স্কুল এৰি নিকোলছনে ককাকৰ পৰামৰ্শ মতে ইষ্ট ইণ্ডিয়া কোম্পানীৰ বেংগল ইনফেণ্ট্ৰিত কেডেট হিচাপে কৰ্মজীৱন আৰম্ভ কৰে। তেওঁৰ ভাতৃ আলেকজেণ্ডাৰেও কোম্পানীটোৰ বাহিনীত সেৱা আগবঢ়াইছিল।
প্ৰথম এংলো-আফগান যুদ্ধত যোগদান কৰিবলৈ নিকোলছনক কাবুললৈ পঠিওৱা হৈছিল। তেওঁৰ ভাতৃক আফগান বাহিনীয়ে হত্যা কৰে। ভাতৃৰ অংগ বিচ্ছিন্ন মৃতদেহ আৰু নিজকে আফগানৰ হাতত বন্দী হোৱা দেখি নিকোলছনে ক্ষুব্ধ হৈ পৰিল। ভাৰতীয় সভ্যতা আৰু সংস্কৃতিৰ প্ৰতি প্ৰবল ঘৃণা তেওঁৰ মাজত জন্ম হৈছিল। ভাৰতত খ্ৰীষ্টান সভ্যতা প্ৰতিষ্ঠাক তেওঁ জীৱনৰ ব্ৰত বুলি গণ্য কৰিবলৈ ধৰিলে।
১৮৪৫ চনত নিকোলছনক এংলো-শিখ যুদ্ধলৈ পঠিওৱা হয়। তাত তেওঁৰ সৈন্য সফল হৈছিল। কোম্পানীয়ে তেওঁক উত্তৰ-পশ্চিম সীমান্তত বিশেষ ক্ষমতা প্ৰদান কৰিছিল। ১৮৭৬ চনত নিকোলছনে কাশ্মীৰ উপত্যকাত কোম্পানী সমৰ্থিত মহাৰাজা গুলাব সিঙৰ বিশেষ উপদেষ্টা হিচাপেও কাৰ্যনিৰ্বাহ কৰিছিল।
কেইবাটাও দিশত নিকোলছনে সামৰিক প্ৰতিভাৰ স্বাক্ষৰ প্ৰদৰ্শন কৰিছিল। ইতিমধ্যে ১৮৫৭ চনত মহাবিদ্ৰোহ আৰম্ভ হৈছিল। নিকোলছনে এই প্ৰাদুৰ্ভাৱৰ প্ৰকৃতিক ‘ছমলপক্স’ৰ সৈতে তুলনা কৰে। বিদ্ৰোহী চিপাহীক দমন কৰাত তেওঁ নিজকে উৎসৰ্গা কৰিছিল। বিদ্ৰোহ দমনৰ বাবে নিকোলছনৰ প্ৰচেষ্টা যেন চেপি ধৰা হ’ল। ইতিহাসবিদসকলে বিশ্বাস কৰে যে ভাৰতৰ প্ৰতি তেওঁৰ ঘৃণাই এই জোৰ দিয়াৰ আঁৰত প্ৰবলভাৱে কাম কৰিছিল।
মহাবিদ্ৰোহত দিল্লী বিদ্ৰোহী বাহিনীৰ হাতত পৰাৰ সময়ত নজাফগড় যুদ্ধত নিকোলছনে নিজৰ ২০০০ সৈনিক বাহিনীৰে মহানগৰখন মুক্ত কৰাৰ বাবে অতিশয় শক্তি প্ৰদৰ্শন কৰিছিল। এই যুদ্ধত তেওঁৰ সফলতাই তেওঁক কোম্পানীটোৰ সেনাবাহিনীৰ অন্যতম গুৰুত্বপূৰ্ণ সেনাপতি হিচাপে প্ৰতিষ্ঠা কৰিছিল। কিন্তু এই যুদ্ধত তেওঁ এজন বিদ্ৰোহী সৈনিকৰ গুলীত মাৰাত্মকভাৱে আহত হয়।
কোম্পানী বাহিনীয়ে দিল্লী দখল কৰিবলৈ সক্ষম হয়। কিন্তু আহত নিকোলছনক ডলীত কঢ়িয়াই নিয়াৰ সময়তে ব্ৰিটিছ সৈন্যক বিদ্ৰোহীয়ে বাধা দিয়ে। ব্ৰিটিছ সৈন্যই তেওঁক সেই অৱস্থাতে এৰি থৈ গ’ল। সেই সময়ত লেফটেনেণ্ট ফ্ৰেডেৰিক ৰবাৰ্টছে তেওঁক উদ্ধাৰ কৰিছিল। নিকোলছনক লৈ গ’ল চিকিৎসালয়লৈ। কিন্তু তেওঁৰ আঘাত ইমানেই ভয়াৱহ আছিল যে তেওঁক ৰক্ষা কৰিব পৰা নাছিল। দিল্লী ব্ৰিটিছৰ নিয়ন্ত্ৰণত অহাৰ কথা শুনি তেওঁ শান্তিৰে শেষ উশাহ লৈছিল। কাশ্মীৰ গেটৰ ওচৰৰ এখন কবৰস্থানত তেওঁক সমাধিস্থ কৰা হয়। আজি এই কবৰস্থানটো ‘নিকলছন কবৰস্থান’ নামেৰে জনাজাত।
নিকোলছনৰ বীৰত্বৰ কাহিনীয়ে ইংলেণ্ডৰ কোম্পানী বছসকলক আকৰ্ষিত কৰিছিল। ‘দিল্লীৰ নায়ক’ আৰু ‘পাঞ্জাৱৰ সিংহ’ উপাধি প্ৰদান কৰে। সমসাময়িক ব্ৰিটিছ ইতিহাসবিদৰ এটা অংশই তেওঁৰ বিক্ৰমৰ কাহিনী প্ৰায় অতিমানৱীয় স্তৰলৈ বৰ্ণিত কৰিবলৈ ধৰিলে। আনকি ৰুডিয়াৰ্ড কিপলিঙৰ দৰে লেখকসকলো এই আখ্যানৰ দ্বাৰা প্ৰভাৱিত হৈছিল। সমসাময়িক ব্ৰিটিছ সাহিত্যৰ এগৰাকী কিংবদন্তি ব্যক্তি হিচাপে নিকোলছনে আত্মপ্ৰকাশ কৰিবলৈ আৰম্ভ কৰে।
ব্ৰিটিছ ৰাজে বৰ্তমানৰ পাকিস্তানৰ মাৰ্গলা পাছৰ ওচৰত নিজৰ কীৰ্তিচিহ্ন স্থাপন কৰিছিল। তেওঁৰ গৃহভূমিৰ বহু ঠাইত তেওঁৰ মূৰ্তি স্থাপন কৰা হৈছে। দিল্লী চহৰত অৱশ্যে নিকোলছনৰ আশে-পাশে আন এক কিংবদন্তি গঢ় লৈ উঠিছিল। ১৯ শতিকাৰ পৰাই তেওঁৰ ভূতে নিকোলছন কবৰস্থানক খেদি ফুৰাৰ কাহিনীবোৰ প্ৰচাৰ হ’বলৈ ধৰিলে।
আজিও বহুতে দাবী কৰে যে সৈনিকৰ সাজ পিন্ধি নিকোলছনে গভীৰ নিশা ঘোঁৰাত উঠি কবৰস্থানত টহল দিয়া দেখা যায়। বহুতে নিকোলছনৰ ঘোঁৰাৰ খুৰাৰ কথাও শুনা বুলি দাবী কৰে যদিও তেওঁলোকে তেওঁক ব্যক্তিগতভাৱে দেখা নাই।
স্থানীয় বাসিন্দা আৰু কবৰস্থানৰ বহু তত্ত্বাৱধায়কে কয় যে নিকোলছনৰ ‘ভূত’টোৱে নিশা অস্থিৰভাৱে কবৰস্থানত ঘূৰি ফুৰে। বিশেষকৈ শীতকালীন কুঁৱলীৰ সময়ত ‘ভূত’ৰ আক্ৰমণ নিয়মিতভাৱে ঘটে। স্থানীয় লোকৰ মতে নিকোলছনৰ আত্মাই শতিকাজুৰি কবৰস্থানত সমাধিস্থ কৰা লোকসকলৰ ৰক্ষক হিচাপে কাম কৰি আহিছে।
নিকোলছনৰ ‘ভূত’ৰ এই কাহিনীয়ে বৃটিছে দিল্লী বিজয়ৰ স্মৃতি কঢ়িয়াই লৈ ফুৰিছেনে? কোম্পানীটোৱে দিল্লী দখল কৰাটো ভাৰতৰ ইতিহাসৰ ভয়ংকৰ নিষ্ঠুৰতাৰ অধ্যায়। অগণন প্ৰাণ হেৰুৱাই দিল্লী কোম্পানীৰ নিয়ন্ত্ৰণলৈ আহিছিল। কিন্তু হত্যাকাণ্ডৰ সময়ত নিকোলছন নিজেই জীয়াই নাছিল।
Continue Reading
